| 1940-01-23: |
De Sumatra post 23-01-1940: Moederland. Hoe een Groninger schipper den oorlog omzeilde. Het Malaren is toegevroren en langs het Norra Malarstrand liggen groote sneeuwhoopen langs den wal, die op efficiënte manier door de Stockholmsche stadsreiniging op zijde geschoven zijn. Het vriest—vijftien onder nul — het is koud en er waait een lichte sneeuwval om ooren en neus. Wat doe ik hier eigenlijk in de kou? Ik ben maar op bezoek en ik heb bij al mijn vrienden en verwanten lekker gegeten en niemand heeft verzuimd in de kleine tafelredevoeringen, die hier gehouden worden om te verwelkomen en te bedanken, den buitenlandschen gast te eeren en iets te zeggen van Holland... en van Finland. Doch mijn bezoek is wat langer uitgevallen en op een van mijn omzwervingen heb ik hier zoo waarlijk een schip zien liggen met de Hollandsche kleuren beschilderd — een kleine vrachtboot, de „MIRA" van Groningen. Drie honderd en tachtig ton... Welja, zegt een van mijn Hollandsche vrienden. Dat schijn ligt hier al vier maanden. Er zijn moeilijkheden met de lading of zoo. En dus stap ik er op een morgen heen — of liever: mijn taxi brengt me vlak voor het schip aldus de correspondent van de Tel. te Stockholm. Aan den overkant woont in zijn huis, hem door den Staat cadeau gedaan, Sven Hedin, de ontdekkingsreiziger, en ik had niet gedacht, dat ik enkele weken later een anderen ontdekkingsreiziger zou opzoeken, kapitein H. Nieboer van de „Mira" — eigenaar en gezagvoerder van een dier kleine Hollandsche vrachtbooten, die rustig op alle zeeën varen, van de eene haven naar de andere. Met een Hollandsche vriend klauter ik langs een soort vondertje, beijsd en besneeuwd aan boord van het schip en klop aan de deur van de „Kaartenkamer". Kapitein Nieboer opent en zegt: of de heeren maar binnen willen komen. En meteen staan wij in de warmte en gezelligheid van de Kaartenkamer, waar geen kaarten te zien zijn, doch waar een Zweedsche kalender aan den wand hangt — een paar comfortabele sofa's zijn en waar je onmiskenbaar in Holland bent... — Al vier maanden hier? U moet wel naar Holland verlangen! zegt de interviewer. —Ik lig hier best, zegt de kapitein, een rossige Groninger met een energieke kin en twee stekelige waakzame oogjes. En er zijn Hollanders genoeg. Hier (hij wijst naar het Norra Malarstrand) wonen wel vijf Hollanders. En of ik nou hier lig of ergens anders. Daar ligt de trots in van een eigen baas met een eigen schip en ik vind het nog zoo gek niet. Overal met je eigen huis naar toe varen en liggen blijven waar je zin hebt te blijven liggen... — Ja, dat is een gekke geschiedenis. Nee voor het uitbreken van den oorlog had ik een lading nikkelstaai van Schotland naar Duisburg gebracht. En toen ben ik naar Danzig gevaren, maar daar begonnen ze zoo raar en opgewonden te doen. Ik zeg tegen die Duitschers: julie zullen toch niet zoo gek zijn om oorlog te gaan maken? Want jullie verliezen het vast weer. Een Middeneuropeesche staat kan het niet winnen van zeevarende volken met vloten. Ja ik moet u eerlijk zeggen meneer, ik had respect voor de manier waarop die menschen hun land weer op de been hadden gebracht. Je zag er geen armoe. Ze moesten wel hard werken en lang, maar ze verdienden goed en de cafe's zaten vol en de menschen waren tevreden. Absoluut! Nou, ik denk, we moeten hier weg. En toen ben ik naar Frangsund gevaren, de haven van Wiborg, om een lading hout in te nemen voor Engeland. Daar breekt me de oorlog uit. Mijn verplichtingen zijn dan om de eerste veilige neutrale haven binnen te loopen en in de Oostzee had ik niet veel trek, vanwege de Duitschers. Door de Scheeren ben ik toen naar Stockholm gegaan en hier ben ik blijven liggen. Ik heb nog geprobeerd door het Gotha-kanaal te komen, maar mijn schip was net even te lang voor de sluizen. Ik kon geen molestverzekering af sluiten, want Lloyds was gesloten. Ik vroeg aan Engeland of ze de premie en de risk wilden betalen, doch daar er in Engeland geen oorlogsclausule bestaat, insisteerden de heeren er op, dat ik mijn lading zou afleveren. Ik stond op het standpunt, dat ik door de schuld van Engeland in deze positie was gekomen en ik bleef dus hier. In Holland kon ik ook geen moiestverzekering krijgen. Daar lag ik. Mijn bemanning begon te mopperen, want ik kon niet betalen en dus zijn zes van die knapen door bemiddeling van het gezantschap naar Holland teruggegaan, wat ze graag wilden — ze moesten trouwens dienen. Ik ben hier naar een advocaat gegaan — de consul heeft me goed van advies gediend en geholpen —en dus de lading verkocht. Al was de opbrengst niet schitterend. Want je moet in Zweden geen hout probeeren te verkoopen — ze leveren het liever zelf. — En wat gaat u nou doen? Vrachtvaart kapot. Varen, als ik kan. Ik heb nog geprobeerd mijn schip te verkoopen, maar ze wilden niet genoeg betalen. In kleine schepen zit geen winst. Dat komt zoo. De kleine vrachtvaart is in Denemarken al kapot gemaakt — in Noorwegen zijn ze hard bezig, net als in Zweden en Holland gaat ze achterna, als er niet iets gebeurt. De groote maatschappijen hebben geen last, met een directeur aan den wal en aandeelhouders om te dokken als er verliezen zijn. Als ik verlies heb ik niet te eten — dat is het verschil. Net als mijn meeste collega's, ben ik kapitein en ik heb verstand van mijn motor. Het is namelijk mijn eigen motor, vat u? Als hij een raar geluid gaat geven, weet ik precies wat hem mankeert en dan kan ik het repareeren en ik weet wat er aan de hand is. Nu dwingt men mij zeven man te varen — twee gediplomeerde machinisten en een gediplomeerd stuurman en nog vier man. Zoon machinist is dikwijls niet al te geïnteresseerd en als ik een aanmerking maakt, kan het gebeuren dat hij zegt: „Als u niet tevreden is met mijn werk, dan ga ik liever". Dus doe ik het dan maar zelf. Zoon jongen is dikwijls alleen gaan varen omdat hij af en toe werken moet, dan kan hij later weer in den steun komen, begrijpt u... En nu begrijpt u ook wel hoe moeilijk het is zeven man den kost en loon te geven met de gages, die op het oogenbiik gelden. Ik kan wel vracht krijgen als ik er maar op reken, dat ik er de helft op toe leggen moet. Ik moet zeven man varen en in Denemarken, Zweden en Noorwegen zijn de kleine schepen boven 200 ton verplicht 11 man te varen. Is je schip 199 ton, dan val je er buiten en zulke scheepjes kunnen dan nog wel een boterham verdienen. Nu begrijpt u waarom er zooveel van die kleine vrachtvaarders opgelegd zijn... Practisch moet je aan boord van een schip, waarvan je eigenaar bent, alles doen. Want als mijn stuurman me op het droog stuurt, dan wordt hij bestraft door den Raad voor de Scheepvaart, maar wat koop ik daarvoor? Mijn schip is weg. Ja, en daar lig ik nu, Stockholm is een fijne stad en we liggen hier best... Dat is het einde van het gesprek. Als wij weggaan steekt de vrouw van den kapitein het hoofd om de deur — U neem me wel niet kwalijk, maar ik had zoon afwasch. Er waren hier gisteravond allemaal Hollanders... Ja, je kunt met een schip, waarvan je de eigenaar bent, liggen waar het het gezelligst is. Aan den overkant van den boulevard kosten de huizen een vermogen en moet je duizend kronen per jaar en per kamer berekenen. Geen slechte ligplaats, voor een gestrande Groninger... |
