Familiegegevens en opleiding

Uitgebreide informatie over Günther Bona wordt gegeven in Hazelhoff Roelfzema⁰³⁰ waaraan hier een kort resumé (zie voor details de publicatie zelf).

“Günther Bona is geboren in Zetel (Ost Friesland) als zoon van een predikant aldaar, en woonde later in Oldenburg.” Hij overleed in maart 1932. Hij had twee zoons die beiden door oorlogshandelingen omkwamen, de een bij Paschendaele tijdens de Grote Oorlog en de ander in de slag bij Jutland. Bona’s “bijeengespaarde kapitaaltje was in de jaren twintig waardeloos geworden door de vrije val van de Duitse mark”. Bona werd omschreven als een rustige man, die zeer gewaardeerd werd door zijn reder de heer Huygens, die hem ook na zijn kapitaalverlies financieel bijstond.

Uit: De Zee   nr.4 april 1932, p.217

“Den 9^den Maart overleed te Oldenburg de heer G.Bona in den leeftijd van ruim 80 jaar.

Hoewel Duitscher van geboorte, heeft hij vele jaren op Nederlandsche schepen als gezagvoerder gevaren. Bekend is hij vooral geworden door zijn vlugge reizen met de 3/m schepen “Europa” en “Nederland” tusschen Amerika en Australië in de laatste jaren der vorige eeuw.

Bij het verdwijnen van de zeilschepen, verdween ook deze onversaagde ouderwetsche zeilschipper van het toneel, die steeds met groote minachting neerkeek op alles, wat door middel van steenkool werd voortgedreven.

Bij het scheiden van de zee trok hij zich in zijn oude heimat Oldenburg terug. Rustig was zijn oude dag niet. Door den wereldoorlog verloor hij al zijn spaarpenningen, die hij zoo moeizaam had bijeengebracht, zoodat hij grootendeels van een toelage, hem verschaft door de nabestaanden van de firma Huygens en van Gelder, de bouwers en eigenaars van de “Europa” en “Nederland”, leven moest.

Bovendien verloor hij zijn beide zoons in den oorlog.

Met hem is een der laatste paladijnen der eertijds zoo bloeiende Nederlandsche zeilvaart heengegaan.

Hij ruste in vrede

N.v.W.J.

 

Lidmaatschap zeemanscollege(s)

Geen

Opmerkingen in verband met lidmaatschap Zeemanscollege(s)

In de notulen van de Bestuursvergadering van Zeemanshoop dd 06 maart 1902 bevestigt Frau G.Bona de ontvangst van de mededeling dat haar man de zilveren medaille is toegekend voor de kompasjournalen 1898/99.⁰⁴²

In de notulen van de Algemene Vergadering van het Amsterdamse zeemanscollege Zeemanshoop dd 03 juli 1902 staat vermeld een: “Brief van Frau Bona, berichtende de goede ontvangst der mededeeling dat haar echtgenoot bekroond is met de zilveren medaille voor gehouden kompasjournalen over 1898/99.” In de notulen dd 06 november 1902 bevestigt Frau Bona de goede ontvangst van de zilverenmedaille en het bijbehorende diploma.⁰²³.

De schepen van de kapitein

G.Bona was van 1876-1883 gezagvoerder van de composietbark “Antonia”, gebouwd in 1876 door Meursing in Amsterdam, 995 ton n.m., varend voor rederij G.J.Veth (1876) resp. J.Veth (1877-1883) beiden te Amsterdam^{025 en 052}.

Hij was van 1883-1893 kapitein van de composiet clipperbark “Catharina”, gebouwd in 1882/83 door Huygens en van Gelder te Amsterdam, 1012 ton n.m., varend voor rederij J.Veth te Amsterdam. Het schip werd in 1893 verkocht aan J.M.Jonassen, Sapsborg, Noorwegen⁰⁵².

Hij was van 1894 t/m 1896 kapitein op het stalen fregat “Nederland”, gebouwd in 1894 bij Huygens & van Gelder te Amsterdam/Bussum, varend voor W.A.Huygens te Amsterdam^{025 en 052}.

Hij was van 1898-1905 kapitein van het stalen fregat “Europa”, in 1897/98 gebouwd bij Huygens & van Gelder te Amsterdam, 1910 ton n.m., varend voor reder W.A.Huygens te Amsterdam en later Bussum^{025 en 052}.

G.Bona wordt genoemd als gezagvoerder van de “Catharina” van rederij J.Veth te Amsterdam (c.1883) en het stalen fregatschip “Nederland” (c.1894). Hij zou met “Europa” zijn zeemansloopbaan hebben afgesloten^{026(39/100 en 117)}.

Uitgebreide informatie over Günther Bona wordt gegeven in Hazelhoff Roelfzema⁰³⁰ waaraan hier een kort resumé (zie voor details de publicatie zelf).

Bona was gezagvoerder van het drie-mast stalen zeilschip de “Nederland” van 1894-1896 en van het drie-mast stalen zeilschip de “Europa” van 1897-1904, beiden van rederij W.A.Huygens te Amsterdam resp. Bussum. Hij heeft een persoonlijk journaal van zijn reizen met de “Nederland” en de “Europa” nagelaten. Hieruit is uitgebreid geput bij de beschrijving van de eerste reis van de “Nederland” die op 2 september 1894 vertrok vanuit Amsterdam. Op 05 december, na 94 dagen, arriveerde hij op de rede van Batavia. Na het innemen van lading in Soerabaja, Tjilatjap en Padang vertrok het schip vanuit de laatste haven op 08 juni 1895 en arriveerde na 148 dagen in Marseille. Via Sicilië zette men in februari 1896 koers naar San Francisco. Vanwege hevig stormweer in april 1896 lukte het aanvankelijk niet Kaap Hoorn te passeren. Het schip moest terug naar Port Stanley op de Falklands eilanden voor reparatie. In juli 1896 werd een nieuwe poging gewaagd, hetgeen in juli/augustus in twee weken gelukte. Op 09 december 1896 werd de terugreis via Kaap Hoorn naar Europa aangevangen. Dit reisdeel verliep voorspoedig en op 06 mei 1897 arriveerde het schip in Liverpool. Daar eindigt het verslag van kapitein Bona omdat hij in deze haven werd afgelost door kapitein Sipke Rengers Brouwer⁰³⁰. (publicatie bevat een portretfoto van kapitein Bona).

Veel gegevens zijn terug te vinden in de “Scheepvaart Index”, het wekelijkse bijblad van het Dagblad voor de Scheepvaart, aanwezig in het Gemeente Archief van Rotterdam.

De laatste reis van 1906-1908 van de “Europa” als Nederlands schip is uitgebreid beschreven in het boek van A.C.Metzelaar getiteld “Europa Ahoy”. Het schip werd gebouwd te Amsterdam in 1898 bij Huygens en van Gelder. In 1899 maakte de dit schip een recordreis van New York naar Adelaide in Australië in 71 dagen en het volgende jaar hetzelfde traject in 77 dagen. De laatste reis begon op 18 oktober 1906 wanneer de sleper het met ballast naar Frederikshald in Noorwegen brengt. Vandaar gaat het naar New Castle om kolen te laden voor Caleta Colosa in Chili waar het op 21 augustus aankomt. Pas op 10 januari 1908 is de lading gelost. Daarna zeilt het schip naar Melbourne , maar er is geen lading en het schip gaat in dok. Op 24 mei wordt Melbourne verlaten en koers gezet naar Port Pirie om nikkelerts te laden voor Duinkerken. Deze plaats werd op 25 november 1908 bereikt. In 1909 wordt het schip verkocht voor £4800,- aan J.A.Henschien te Lillesand in Noorwegen. Het schoip werd herdoopt in “Lotos”. In 1916 wordt het wederom verkocht en herdoopt in “Asra”. Het werd op 05 mei 1917 getorpedeerd waarbij de bemanning werd gered.

In maart 2003 verspreidde Ton F.J.Pronker (Vlieland) een manuscript getiteld “De laatste Kaap Hoorn reizen van schepen van de Nederlandse Groote Zeilvaart” waaraan een bijlage met nadere bijzonderheden over de schepen. Het derde behandelde schip was het:

“stalen fregat “Europa”, gebouwd in 1898 bij de werf Huygens en van Gelder te Amsterdam. Reeder W.A.Huygens te Bussum. Bij 1910 register ton had zij een laadvermogen van 3300 ton. Zij werd gevoerd door de kapiteins G.Bona (tot 1905) en J.Wiebes.” (zie verder bij J.Wiebes)

Het vierder schip was “De “Nederland” … een stalen fregat, gebouwd in 1894 bij de werf Huygens en van Gelder te Amsterdam. Reeder W.A.Huygens te Amsterdam/Bussum. Bij 1854 register ton had zij een laadvermogen van 3300 ton. Zij werd gevoerd door de kapiteins G.Bona, S.R.Brouwer, J.Wiebes, H.Sparrius em J.Wächter.” (zie bij Sparrius en Wáchter)

Ook verschenen in het “Kaap Hoorn Journaal” van de Stichting Kaap Hoorn-vaarders te Hoorn, december 2007, Nr.9.

Bouma⁰²⁵ vermeldt G. Bona als gezagvoerder gedurende:

• 1877 t/m 1882 van de bark “Antonia”, gebouwd in 1876 te Amsterdam, 1060 ton n.m., varend voor G.J.Veth te Amsterdam;
• 1883 t/m 1893 van de composietbark “Catharina”, gebouwd in 1883 te Amsterdam, 1000 ton n.m., varend voor J.Veth te Amsterdam. Het schip werd in 1893 verkocht naar Noorwegen. In 1917 tot zinken gebracht door een Duitse onderzeeër;
• 1894 t/m 1896 van het stalen fregat “Nederland”, gebouwd in 1894 te Amsterdam, 1955 ton n.m., varend voor W.A.Huygens te Amsterdam;
• 1897 t/m 1900 en later van het stalen fregat “Europa”, gebouwd in 1897 bij Huijgens & van Gelder te Amsterdam, 1810 ton n.m., varend voor W.K.Huijgens te Amsterdam/Bussum.

 

Overige bijzonderheden

In het tijdschrift “De Zee” Jg. 1899 staat op p. 380-382 een verslag met als titel “Vlugge reis van New-York naar Adelaïde van het Ned. fregatschip “Europa””. Er is geen auteur vermeld. Het artikel bevat een uittreksel uit het journaal van kapitein Bona. Het vertrek uit New York vangt aan op 10 maart 1899 en de aankomst in Adelaïde is op 20 mei, dus een reis van 71½ etmaal. In Jg 1901 p.66-68 wordt op deze reis teruggekomen en de bouwers worden gecomplimenteerd met dit vlugge schip .

In het tijdschrift De Zee, Jg. 1902 staat een “Verslag der Commissie ter beoordeeling van Kompasjournalen uitgegeven door het Collegie Zeemanshoop van deze wedstrijd 1898-1899”:

De zilveren medaille werd uitgereikt aan kapitein G.Bona van het fregat “Europa”.

Foto van kapitein G.Bona (nr.19) beschikbaar⁰⁴⁷.

Een getranscribeerd brievenboek onder de naam van “Bron Privaat” is uitgegeven in A-4 vorm door de heer Bron te Heemskerk. ¹⁰².

In het brievenboek staan opmerkingen over de werkzaamheden van kapitein Hinderikus Johannes Bron, met soms ook opmerkingen over zijn collega-kapiteins. Het lezen van het brievenboek zelf wordt aanbevolen door degene, die is geïnteresseerd in de maritieme levensloop van kapitein Bron in de periode 1894-1897.

p.184/191, 19 september 1895, brief van Bron aan “waarde vriend Schneijder”:

“Verder schrijft gij mij dat Bona zo veel heeft geladen en de patroon schrijft mij van 47% boven tonnemaat, hoe is dit mogelijk? Andere schepen waren vroeger blij wanneer 10 à 12 extra ingenomen of gelost werd. Bona is bepaald een duivelskunstenaar en verdient dan feitelijke wel de naam “premie der zeevaart. Ik hoop hiermee niemand te beledigen, dat begrijp je wel en wil graag toestemmmen dat hij duizend maal knapper is dan ik … “.

p.212/215, Penco, 17 december 1895, brief aan “Waarde stuurman Munneke”:

“Bona of liever de Nederland, 1 November Marseille binnen gekomen, is die reis niet zeer lang voor de boot? Schrijf mij er later eens over of gij ook iets van schade of claims aan de lading gehoord hebt. Ik hoorde in Tjilatjap zulke rare klachten. “

p.237/244, Penco 15 januari 1896, brief aan “Waarde vriend Schneijder”:

“Ik vernam in Tjilatjap nog dat Bona de kopra daar reeds zo fijn gehakt had, dat de olie al in het schip liep en dat men daar reeds bevreesd was voor de claims, hoe is dat afgelopen? Als hij daarmee klaar is gekomen zonder schade, dan is hij toch werkelijk een baas, 47% boven de tonnenmaat innemen is geen kleinigheid, wat zij er dan weinig goede of bekwame kapiteins, die zulks kunnen doen. Honderd vijf en veertig dagen is lang voor de Nederland, maar het is altijd lang geen knapheid die vlugge reizen te maken. “

p.336/338, Amsterdam 7 augustus 1896, brief aan “Beste Vriend v.d.Laag:

“In Iquique 12 laaddagen en terug reis van Iquique naar Falmouth van 103 dagen, één der vlugste gedurende deze periode vergeleken met de schepen die met ons vertrokken waren, maar toch was er reeds reassurantie opgenomen. De meeste schepen moeten dan ook vreselijk weer aan Kaap Hoorn gehad hebben in die tijd. Bona teruggekeerd met averij naar de Falkland eilanden, het schip ontzet, enz. (zou er daar veel te repareren zijn in Stanley Harbour?).”

p.434/435, Simonstad 19 januari 1897, Brief aan vrouw en kinderen:

“Ik verneem bovendien dat het nieuwe schip de Europa door Bona zal worden bevaren, terwijl Brouwer van de Baarn de Nederland krijgt.”

In “Reizen rond Kaap Hoorn onder Nederlandse vlag. Overzicht vanaf de ontdekking in 1616 tot het einde van de Nederlandse grote zeilvaart in 1911”. door H.Hazelhoff Roelfzema. Uitgave Stichting Nederlandse Kaap Hoorn-vaarder, 2010, 88 pp plus Bijlage met een Chronologisch Register van Reizen van 1616 tot 1911.

p.76-77 Samenstelling vloot verandert 1880-1890. Gebroeders Smit, Willem Christiaan e.a.

De bark “Catharina” onder kapitein G.Bona vertrok op 23 maart 1890 uit New Castle NSW  naar Callao (06 mei – 14 juni). Was op 27 juli te P.Townsend in Puget Sound en voer vermoedelijk via Kaap Hoorn naar Antwerpen waar het op 17 september arriveerde. De Kaaphoorn ronding is niet zeker,

Hetzelfde schip en kapitein waren op 04 april 1892 te Newcastle NSW, op 12 mei te Papeete en op 21 juli te Valparaiso. Op 01 augustus vertrok het schip vandaaar naa San Antonio waar het op 14 augustus aankwam. Op 07 oktober passeerde het schip op 70 mijl ten zuiden van Kaap Hoorn de Chileense zuidpunt en kwam op 15 december aan te Liverpool.¹²¹

 

In “Reizen rond Kaap Hoorn onder Nederlandse vlag. Overzicht vanaf de ontdekking in 1616 tot het einde van de Nederlandse grote zeilvaart in 1911”. door H.Hazelhoff Roelfzema. Uitgave Stichting Nederlandse Kaap Hoorn-vaarder, 2010, 88 pp plus Bijlage met een Chronologisch Register van Reizen van 1616 tot 1911.¹²¹

p.80-81 Ongelukkige reizen 1896 Nederland, Adriana.

“Van 20 april 1896 omstreeks het middaguur tot 21 april tegen middernacht passeerde een uitzonderlijk diepe depressie … met een stormveld (diameter circa 1000 mijl) bezuiden Kaap Hoorn. Een twintigtal schepen bevond zich binnen deze straal. Een ervan was het fregatschip Nederland, kapitein G.Bona, op weg van Porto Empedocle (Sicilië) met 3000 ton zwavel  naar San Francisco. Op 11 april werd de 50^o breedtegraad gepasseerd. … Op 15 april werd met beter weer de oosthoek van Stateneiland gepasseerd.” In de week erna was er een orkaan waarbij aanzienlijke schade ontstond en waarbij er ook tien bemanningsleden ziek waren. ”Hoewel reeds 170 mijl bewesten kaap Hoorn, besloot kapitein Bona om af te houden en terug te zeilen naar de Falkland Eilanden voor herrstel van mensen en tuig” Op 12 april werd weer Kaap Hoorn gepasseerd en moest een deel van de lading  zwavel in zee geworpen om het schip handelbaar te houden. In Port Stanley werd het tuig hersteld en op 06 juli weer een poging gedaan  en op 24 september werd San Francisco bereikt. Het schip voer op 10 december van daar naar Europa en bereikte op 06 mei 1897 Liverpool en op 02 juni 1897 Cardiff. Zowel op de heen- als de terugreis werd Kaap Hoorn gerond.

Een volgende reis van kapitein G.Bona was met het fregat “Europa” dat op 05 april 1901 Melbourne verliet en op 09 mei werd geregistreerd op 70 mijl ten zuiden van Kaap Hoorn. Het was op 17 juli 1902 te Dungeness op weg naar Londen.

Wederom de “Europa” onder kapitein Bona verliet op 03 mei 1902 Newcastle NSW en arriveerde na de oversteek van de Pacific San Francisco op 11 september. Op 19 november werd Kaap Hoorn gepasseerd en op 24 januari 1903 Falmouth bereikt op weg naar Londen.

De “Europa” verliet op 09 september 1903 Dunedin in Nieuw Zeeland en bereikte Tocopilla op 15 november. Op 17 december werden de Diego Ramirez-eilanden gepasseerd en op 15 februari 1904 Vlissingen bereikt. Ook nu een ronding van Kaap Hoorn van west naar oost.

Tenslotte was de “Europa” onder kapitein G.Bona op 01 mei 1904 te Antwerpen en op 09 augustus werd Kaap Hoorn gepasseerd. Valparaiso werd op 25 augustus bereikt en San Francisco op 14 oktober. Hiervandaan zeilde men op 06 januari 1905 naar Europa en Dungenes werd aangedaan op 16 mei 1905¹²¹.

 

NRC 08 december 1895¹¹⁴

Amsterdam, 6 december. Het schip NEDERLAND, kapt. G. Bona, thans te Marseille, is bevracht van Girgenti met zwavel naar San Francisco tegen 15 sh. per ton. ….

 

Provinciale Groninger Courant 22 juni 1896¹¹⁴

Londen,19 juni. Volgens telegram uit Stanley (Falkland Eilanden) is het schip NEDERLAND, kapt. Bona, 1 februari van Porto Empedocle naar San Francisco vertrokken, aldaar binnengelopen met overgeworpen lading, beschadigd tuig en verlies van enige zeilen, terwijl een gedeelte der lading overboord was geworpen.

 

Provinciale Groninger Courant 18 juli 1896¹¹⁴

Stanley, F.I. (opm: Falkland Islands), 9 juni. Het Nederlandse schip NEDERLAND, kapitein G. Bona, dat hier de 17^e mei op reis van Girgenti naar San Francisco is binnengelopen, heeft ongeveer 100 ton der lading geworpen, enige zeilen gingen verloren, terwijl de lading uit het tussendek overgegaan was. De benodigde reparaties werden uitgevoerd en de gezagvoerder hoopte in ongeveer 12 dagen gereed te zijn om de reis te kunnen voortzetten.

 

NRC 01 augustus 1896¹¹⁴

Rotterdam, 31 juli. Volgens telegram Lloyd’s zette het Nederlandse fregat NEDERLAND, kapitein Bona, de 6^de dezer, na volbrachte reparatie, de reis van Port Stanley naar San Francisco voort.

 

Provinciale Groninger Courant 02 februari 1903¹¹⁴

Amsterdam, 31 januari. Het Nederlandse schip EUROPA, kapitein Bona, van San Francisco te Falmouth binnen, heeft order bekomen naar Runcorn. (opm: Falmouth for orders was, evenals Dover, een haven waar een kapitein vaak van ladingbelanghebbenden op kreeg waarheen de lading uiteindelijk was verkocht)

 

Provinciale Groninger Courant 29 augustus 1904¹¹⁴

Londen, 25 augustus. Het Nederlandse schip EUROPA, kapitein Bona, van Antwerpen naar San Francisco, is wegens gebrek aan water te Valparaiso binnengelopen.

 

 

Familiegegevens en opleiding

Jeppe Wiebes werd geboren op 17 maart 1866 te Schiermonnikoog als zoon van Jacob Martens Wiebes en Aafke Jeppes Teensma.

Hij trouwde op 28 juli 1892 te Schiermonnikoog met Trijntje Dobbinga, geboren op 24 augustus 1863 als dochter van Folkert Hendriks Dobbenga en Femke Louws Jaarsma en overleden op 18 april 1937 te Schiermonnikoog. Het graf vanTrijntje is aanwezig op het kerkhof van Schiermonnikoog in rij 2710.¹¹⁷

Jeppe overleed op 24 juni 1917 op zee.⁰⁶⁰

 

In het tijdschrift “De Zee” Jg.13,p.39, 1891 staat een vermelding van de Examencommissie voor de scheepvaart, dat in de decembervergadering 1890 een diploma A 1^ste stuurman groote zeilvaart is toegekend aan J.Wiebes.

 

Via de heer K.Suyk te Heiloo kreeg ik een fotokopie van een diploma met nummer 315:

“Diploma voor de Groote Zeilvaart volgens programma A.

Uitgereikt door de Commissie van examen, ingesteld naar aanleiding van het Koninklijk besluit van 18 Januari 1886 (Staatsblad n^o 10)

De Commissie voor de examens ter verkrijging van een diploma als stuurman

aan boord van Koopvaardijschepen, benoemd bij de beschikking van de

MINISTER VAN WATERSTAAT, HANDEL EN NIJVERHEID

voor het jaar achttienhonderdnegentig.

Verklaart, dat in hare zitting, gehouden te Rotterdam op den 15 & 16 December door

Jeppe Wiebes geboren den 17 Maart 1866 te Schiermonnikoog

wonende te Schiermonnikoog met gunstigen uitslag examen is afgelegd als eerste Stuurman voor de Groote Zeilvaart.

De candidaat heeft voorts nog met gunstig gevolg examen afgelegd in de facultatief gestelde kennis der Fransche taal niet afgelegd  Engelsche taal niet afgelegd en Duitsche taal niet afgelegd.”

Rotterdam den 16 December 1890

Hieronder de handtekeningen van J.Wiebes en van 4 commissieleden

 

Gemeld diploma staat ook afgebeeld in 017 H.J. de Feyfer “Het licht der Zeevaart. Friese bijdragen aan het zeevaartonderwijs” Fryske Akademy Nr.469, 143 pp. Miedema Pers, Leeuwarden 1974. p.138. Daarbij een visitekaartje van Kapitein J.Wiebes Fregatschip “Europa”.⁰¹⁷

 

Tevens een diploma met het nummer 3175

“In naam der Koningin

DIPLOMA

als eerste stuurman voor de groote Zeilvaart uitgereikt door den

Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, op grond van vóór het in werking

treden der wet afgelegd examen, krachtens art.9 sub a der wet van 28 Mei 1801

Staatsblad n^o 139), aan Jeppe Wiebes, geboren 17 Maart 1866

te Schiermonnikoog

Dit diploma geldt tevens als bewijs van bekwaamheid als Schipper in de groote zeilvaart

’s Gravenhage, den 19 October 1904”

Ondertekening door J.Wiebes en door de secretaris-Generaal als gemachtigde van de Minister.

 

De schepen van de kapitein

Van 1906-1908 was Wiebes gezagvoerder van het drie-mast stalen zeilschip de "Europa" (rederij W.A.Huygens te Bussum). Na de verkoop van dit schip ging hij over naar de stoomvaart. "Hij verdronk in 1916 na het op een mijn lopen van het ss "Hilversum"⁰³⁰. (publicatie bevat een portret van kapitein Wiebes).

 

Bouma⁰²⁵ vermeldt J.J.Wiebes als gezagvoerder van/in:

*   1897 t/m 1905 van de stalen bark “Amsterdam”, gebouwd in 1891-1893 bij van Huygens en van Gelder te Amsterdam, 1099 ton n.m., varend voor W.A.Huygens te Amsterdam/Bussum. Het schip werd in 1906 naar Noorwegen verkocht en herdoopt in “Sirdal”.^{zie ook 052}.

*   1902 t/m 1904 van het stalen fregat “Nederland”, gebouwd in 1894 bij Huygens & van Gelder te Amsterdam, 1955 ton n.m., varend voor W.A.Huygens te Bussum (ook uit de Staat der Nederlandsche Zeemacht en Koopvaardij).

*   1906 t/m 1909 van het stalen fregat “Europa”,gebouwd in 1897 bij Huygens & van Gelder te Amsterdam, 1910 ton.n.m., varend voor W.A.Huyygens te Bussum. In 1909 verkocht naar Lillesand in Noorwegen en herdoopt in “Lotus” (ook uit de Staat der Nederlandsche Zeemacht en Koopvaardij).

 

Jeppe Jacobs Wiebes werd geboren te Schiermonnikoog in 1866 als zoon van een zeilvaartkapitein. Hij was van 1900-1903 gezagvoerder van het driemast stalen zeilschip de "Nederland" (rederij W.A.Huygens te Amsterdam resp. Bussum) als de opvolger van kapitein Sipke Rengers Brouwer. Hij maakte met dit schip reizen naar de Amerikaanse westkust, "een der laatste gebieden waar zeilschepen nog vracht vonden, graan uit het noorden en nitraat uit Chili. Op 25 november 1904 kwam de "Nederland" met zulk een lading weer eens in Rotterdam. Daar werd Wiebes afgelost door kapitein Sparrius ...".

     J.J.Wiebes was van 1900 t/m 1904 kapitein op het stalen fregat “Nederland”, gebouwd in 1894 bij Huygens & van Gelder te Amsterdam/Bussum, varend voor W.A.Huygens te Amsterdam⁰⁵².

     Hij was van 1905-1908 kapitein van het stalen fregat “Europa”, in 1898 gebouwd bij Huygens & van Gelder te Amsterdam, 1910 ton, varend voor reder W.A.Huygens. Het schip werd in 1909 verkocht aan J.A.Henschien, Lillesand, Noorwegen^{025 en 052}.

 

Overige bijzonderheden

Info via Marhisdata dd oktober 2010

Kapt. J. Wiebes 1900 – 1909.

Schip in 1909 verkocht naar Noorwegen, vaart verder als LOTOS voor A/S D/S LOTOS (J.A. Henschen), Lillesand.

In 1916 Noorse ASRA, Skib A/S Asra (Heistein & Son), Christiansand.

Op 5.5.1917 – onderweg van Belfast naar New York – getorpedeerd op 55º40’ N.B. 12º10’ W.L., 140 mijl WNW van Tony Island.

 

Onze researcher Marien Lindenborn bekeek andere bronnen, die leren:

Gezagvoerder op de LOTOS, ex-EUROPA, vanaf 1909 tot 1912 was G.O. Gregersen, en sinds 1912 tot verkoop in 1916 was E. Abrahamsen.

Na verkoop/verdoping (dus 1916-1917) tot naam ASRA was het kapt. Axel Blom.

De naam Wiebes komt ook niet voor in het Noorse kapiteinsregister van Malmstein.

Conclusie: De heer Wiebes is beslist niet met de ex EUROPA ten onder gegaan.

 

Info mevr. Pieperiet-Wiebes kleindochter van Jeppe Wiebes

Jeppe Wiebes die als kapitein van een groot zeilschip (de Europa ) de wereldzeeën bevoer. Aan het eind van de vorige eeuw niet waren er niet minder dan 86 Schiermonnikoger kapiteins wat voor zo´n kleine gemeenschap een record aantal was en getuigde van intelligentie en doorzettingsvermogen.

Mijn grootvader (van Henriëtte Pieperiet) maakte grote wereldreizen met de “Europa”, waarvan in hotel Van der Werff (op Schiermonnikoog) een schilderij in de gelagkamer en een scheepsmodel in de eetzaal te vinden zijn. Hij was vaak langer dan een jaar van huis, wat in die tijd geen uitzondering was. Als de “Europa“ dan eindelijk een Europese haven aandeed reisde Trijntje Dobbenga (mijn grootmoeder) met haar dochters naar Amsterdam en van daaruit ging ze per trein wel eens naar Kopenhagen, Rouen en zelfs een keer naar Petersburg! Het was in die tijd geen sinecure om zo´n reis te maken, maar de zeemansvrouwen hadden er alles voor over om hun dierbaren die ze maar zelden zagen te ontmoeten. Nadat Jeppe Wiebes vele jaren op zeilschepen had gevaren ging hij later over naar de stoomvaart en werd gezagvoerder van het s.s. “Hilversum”. Dit stoomschip liep tijdens de eerste wereldoorlog in 1917 op een mijn aan de zuidwestkust van Engeland en verdween in de diepte.

Het was, in ballast, op weg van Le Havre naar Barry (Wales) toen het op 24 juni 1917 op 5 mijl ten oosten van Lundy Island op een mijn liep, die gelegd was door de Duitse onderzeeboot “UC 51”. Volgens een verklaring van een overlevende van deze scheepsramp waren alle opvarenden al van boord voordat het schip zonk. Op het laatste moment wilde de kapitein nog papieren in veiligheid brengen. De sloep waarin hij zich bevond ging terug naar het in zinkende toestand verkerende schip. Toen zij daar aankwamen verdween het schip plotseling in de diepte en sleurde de sloep met inzittenden, waaronder Jan Wisse, met zich mee. De kapitein was Jeppe Wiebes uit Schiermonnikoog. De weduwe van de kapitein kreeg na maandenlange onzekerheid te horen dat hij was omgekomen. Uiteindelijk kreeg ze wat pensioen van de maatschappij, maar de dagen van zijn vermissing waren er afgetrokken. Waarschijnlijk is dit ook gebeurd met de vrouw van Jan Wisse.De rest van de bemanning wordt aan boord genomen door het Engelse HMS “Night Hawk” en in Millford (Eng.) aan land gezet. De “UC 51” is op 13 november 1917 in het Engels Kanaal tot zinken gebracht door de destroyer HMS “Firedrake”. Het s.s. “Hilversum”, 1.505 ton, is gebouwd in 1883 op de werf Tyne Iron Shipbuilding Co. Ltd. te Newcastle als” Isle de France” en in1897 aangekocht door de Stoomvaart Mij. Oostzee” (Vinke & co) te Amsterdam. De naam Hilversum komt van de woonplaats van de familie Vinke. De UC51 met de naam “Hans Galster” met als commandant Wilhelm Schreuder, was een mijnenleggende onderzeeëer van het type UCII. Van dit schip hangt het schilderij in de Demerstraat te Huijbergen. De Hilversum uit 1907 en gedeelte van de bemanning, waaronder de kapitein Jeppe Wiebes en machinist Jan Wisse uit Terneuzen, vonden hierbij de dood in de golven. De nabestaanden verkeerden in grote onzekerheid over het lot van de bemanning en kregen pas in 1917 een officiële bevestiging van de dood van hun familie-leden. De gedachte dat mijn grootvader Jeppe Wiebes misschien ergens als “Onbekend” ligt begraven, zoals zovelen hier op Vredenhof, heeft me altijd geïntrigeerd.

 

In maart 2003 verspreidde Ton F.J. Pronker een manuscript getiteld “De laatste Kaap Hoorn reizen van schepen van de Nederlandse Groote Zeilvaart” waaraan een bijlage met nadere bijzonderheden over de schepen. Het derde behandelde schip was het:

“stalen fregat “Europa”, gebouwd in 1898 bij de werf Huygens en Van Gelder te Amsterdam. Reder W.A. Huygens te Bussum. Bij 1910 register ton had zij een laadvermogen van 3.300 ton. Zij werd gevoerd door de kapiteins G. Bona (tot 1905) en J. Wiebes.

De “Europa” vertrok 18 October 1906, gesleept van Rotterdam en kwam 21 October in Frederikshald (Z.O.Noorwegen) aan, om daar een lading gezaagd hout in te nemen. Daarmede vertrok zij op 28 November naar zee. Pas 20 december werd Dungeness gepasseerd en 22 December was men uit Het Kanaal. Madeira werd 28 December gepasseerd en 11 Januari 1907 ging de “Europa” over de Linie. Kaap de Goede Hoop hadden ze 11 Februari recht Noord en 21 Maart viel het anker ter reede van Melbourne na 113 dagen reis. Na lossing en ballast laden, ging het schip 25 April van Port Phillips Heads onder zeil. Op 1 Mei 1907 liep de “Europa” Newcastle NSW binnen om kolen te laden. Zij lag daar gelijk met de hierna te noemen “Willem Eggerts” die er 21 Mei aankwam. Op 7 Juni 1907 vertrok de “Europa” met een volle lading kolen uit Newcastle NSW om 22 Augustus ter reede van Caleta Colosa aan de Chileensche kust te ankeren. Met 76 dagen een lange reis; zeker vergeleken met de 54 dagen van de drie weken later vertrokken oude en kleinere bark “Willem Eggerts”. Pas op 24 December was het lossen van de kolen voltooid en omdat de “Europa” te laat was voor de beoogde lading salpeter naar Europa, vertrok zij (pas) 10 Januari 1908 in ballast naar Australië om daar graan te laden. Het werd weer een lange reis; na 99 dagen viel 19 April 1908 het anker binnen Port Phillips Heads. Het schip was toen te laat voor de beoogde lading graan en zeilde 24 April over de baai naar Melbourne om daar in droogdok te gaan. Na dokken en wachten op ladinsinstructies ging de “Europa” pas op 24 Mei 1908 uit Port Phillip Heads in zee om ballast naar Port Pirie aan de Spencer Gulf te zeilen. Na over de slechts 700 mijl 18 dagen te hebben gedaan kwam het schip 11 Juni ten anker ter reede van Port Pirie. Na ballast lossen op de reede en de lading nikkelerts langs de kade te hebben ingenomen werd 22 Juni 1908 de lange reis rond Kaap Hoorn en naar huis aangevangen. Na veel en zwaar storm weer kwam de “Europa” onder Kapt. J.Wiebes 12 September 1908 op 88 mijl beZ. voor de laatste maal onder Nederlandsche vlag rond Kaap Hoorn. Tussen 18 en 22 September volgden nog dagen met slecht weer en zeer veel ijsbergen op de route. De Linie werd 17 October en Floris (Azoren) 11 November gepasseerd. Het licht van de Lizard kwam 22 November ’s avonds in zicht en 24 November 1908 viel het anker voor de haven van Duinkerken na 126 dagen reis. Na lossing van haar lading streek de “Europa” de Nederlandsche vlag en werd zij naar Noorwegen verkocht.”

Tevens behandelde Pronker: “De “Nederland” … een stalen fregat, gebouwd in 1894 bij de werf Huygens en Van Gelder te Amsterdam. Reder W.A. Huygens te Amsterdam/Bussum. Bij 1854 register ton had zij een laadvermogen van 3.300 ton. Zij werd gevoerd door de kapiteins G. Bona, S.R. Brouwer, J. Wiebes, H. Sparrius en J. Wächter.”

 

In het artikel “De laatste kapiteins op de Kaap Hoornvaart van de Nederlandse Groote Zeilvaart kwamen allen van de Friesche Eilanden.” door T.F.J. Pronker in Tien Eeuwen Eylandt Flielandt. orgaan van de Cultuurhistorische Vereniging Eylandt Flielandt Jg. 16, nr. 4, december 2006, p. 2 t/m 12. wordt ingegaan op de laatste reis van de “Europa” onder kapitein Wiebes in 1906/08. Daarin de mededeling dat Wiebes op zee is gebleven toen zijn schip het s.s. “Hilversum”in 1916 op een mijn liep.

Ook verschenen in het “Kaap Hoorn Journaal” van de Stichting Kaap Hoorn-vaarders, december 2007, Nr.9.

 

In “Reizen rond Kaap Hoorn onder Nederlandse vlag. Overzicht vanaf de ontdekking in 1616 tot het einde van de Nederlandse grote zeilvaart in 1911”. door H.Hazelhoff Roelfzema. Uitgave Stichting Nederlandse Kaap Hoorn-vaarder, 2010, 88 pp plus Bijlage met een Chronologisch Register van Reizen van 1616 tot 1911.¹²¹

p.85-87 Met erts van Australië naar Europa 1908 Europa

Hazelhoff Roefsema ontleent zijn citaten aan brieven van de stuurmansleerling Arie Metzelaar, “die in 1941 aan de hand van dagboekaantekeningen en naar huis gezonden brieven het charmante boek “Europa Ahoy” zou schrij ven.”

De volgende opgaven komen uit Chronologisch Register van Reizen van 1616 tot 1911.¹²¹

De bark “Amsterdam” onder kapitein S.(sic) Wiebes was in 1898 te Champerico en van 15 oktober-07 november 1898 te Tocopilla. Volgende haven was La Pallice en aankomst te La Rochelle op 09 april 1899. Het arriveerde op 18 juni te Amsterdam , was op 17 december te Rotterdam en werd wederomte Champerico geregistreerd op 10 mei 1900. Het schip rondde Kaap Hoorn van west naar oost.¹²¹

De bark “Nederland” onder kapitein S.(sic) Wiebes was op 11 december 1900 te Hamburg, op 02 juli 1901 te Sante Rosalia en van 23 oktober- 22 december te San Francisco. De volgende melding was op 21 april 1902 te Londen, na dus een ronding van Kaap Hoorn.¹²¹

De bark “Nederland” onder kapitein S.(sic) Wiebes was op 21 juni 1902 te Londen en op 09 oktober te Talcahuano en Valparaiso, op 28 januari 1903 te Tocopilla en op 15 april 1903 vertrok het schip van Dungeness naar Hamburg. Op heen- en terugreis was Kaap Hoorn gerond.¹²¹

Het fregat “Nederland” onder kapitein S. Wiebes was op 13 september 1903 te Hamburg, van 16 februari -09 maart 1904 te Los Angeles, op 11 april te Caleta Buena, op 09 juni te Iquique en was terug te Rotterdam op 12 oktober. Op heen- en terugreis werd Kaap Hoorn gerond.¹²¹

Het fregat “Europa” onder kapitein J.J. Wiebes was op 15 januari 1906 te Newcastle NSW en van 12 maart-22 mei te Taltal. Het keerde, via Kaap Hoorn terug te Rotterdam op 15 september 1906.¹²¹

Het fregat “Europa” onder kapitein J.J. Wiebes was in 1908 te Melbourne, op 11 juni te P.Pirie en keerde via Kaap Hoorn op 25 november 1908 terug te Duinkerken, waar het schip werd verkocht.¹²¹

 

 

NRC 15 juni 1899¹¹⁴

Rotterdam, 14 juni. De Nederlandse sleepboot CYCLOP passeerde heden Ouessant, op sleeptouw hebbende het Nederlandse barkschip AMSTERDAM, kapt. Wiebes, bestemd van La Rochelle naar Amsterdam.

 

Provinciale Groninger Courant 05 juli 1900¹¹⁴

Amsterdam, 4 juli. Het Nederlandse schip AMSTERDAM, kapt. J.J. Wiebes, de 27^e februari vertrokken van Soerabaja naar Falmouth (opm: voor ontvangst van orders t.a.v. de loshaven), is bestemd voor St. Petersburg.