Familiegegevens en opleiding

Geen

 

De schepen van de kapitein

Van Sluijs⁰¹³ vermeldt Murk Lels als gezagvoerder van het fregat “Snelle Lastdrager” ex St.Agatha, gebouwd in 1780 te Zaandam door Pieter Lijsen Rogge.

Volgens het “Uitloopboek O.I.C.p. 106” (d.i. het VOC-Archief, nationaal Archief inv.nr. 4932-4943. Afschrift in het Scheepvaartmuseum, A’dam G.45) is het schip op 19 september 1802 uitgelopen. Was op 12 januari 1803 aan de Kaap. Aankomst te Batavia op 18 mei 1803 waar het op 03 juni 1803 nog steeds gemeerd lag.

Er zijn berichten in de Amsterd. Courant van 29 maart 1803, 24 december 1803 en 31 januari 1804.

Van Sluijs verwijst naar het “boekje geslacht Rogge” p. 124.

 

Bouma⁰²⁵ vermeldt H.M. Lels als gezagvoerder gedurende:

*    1815 t/m 1829 van het 3/m schip “Onderneming”, gebouwd in 1812 te Amerika, 410 ton o.m., varend voor de Commercie-Sociëteit te Amsterdam.

Volgens voorgaande gegevens was Murk Lelsz Hoffman van 1815 t/m 1823 gezagvoerder en werd toen opgevolgd door Hessel Murk Lels (zie aldaar)

 

Het Archief van de Amsterdamse Waterschout^11a bevat monsterrollen op naam van kapitein Murk Lels(z) op de:

“Jacob & Catharina”, dd 14 augustus 1780;

“Jufvrouw Margaretha”, dd 16 september 1783; 14 juli 1784; 27 maart 1786; 06 april 1789;

“Triton”, dd 25 juli 1789;

“Snelle Lasdrager”, dd 29 mei 1798 en 08 juli 1802;

“Navigation”, dd 21 juni 1809 (Papenburger vlag);

“Onderneeming”, dd 21 september 1815 en 12 november 1818.

 

Overige bijzonderheden

“Geslachtslijst familie Lels en Lelsz"  Berend Lels  Krimpen aan de IJssel.  Uitg.Lelsz Lels Stichting 1998  223pp. Gegevens op p.106/107. Met portret.

Er bestaat een Bulletin “Lelsz-Lels Stichting” in 1999 met de 11^e jaarjang. Zie Gens Nostra 55:272, 2000

Brieven van Murk Lels zijn verschenen in het familieblad Lelsz-Lels Stichting nr. 25 jaargang 14 nr.1, april 2002 en 26, nr.2, december 2002. Zie Gens Nostra 58 (3):198. maart 2003.

 

In 2004 verscheen het boekje “Des Hemels Zegen. Scheepsbrieven van Murk Lelsz, 1803-1819” door Dorine Verheyden-Lels en Tineke de Bruyn-Lelsz, uitgegeven door de Stichting Lelsz-Lels bij Hollaers van Elkerzee BV.

Hieraan ontleen ik het volgende, al wordt lezing van het oorspronkelijke boekje aanbevolen.

Murk Lelsz werd geboren in 1749 te Koudum en protestants, mogelijk doopsgezind, gedoopt. Hij is de tweede zoon en jongere broer van Gerrit uit het huwelijk tussen Lel Gerritsz en Grietje Uylkes. In 1811 laat Gerrit zich met vrouw en kinderen onder de naam Lelsz registreren en neemt Murk met zijn vrouw en 6 kinderen de naam Hoffman aan. “Mogelijk kiest Murk voor deze naam omdat hij dan al jaren thuis zit en geen andere bron van inkomsten heeft dan zijn eigen grond te bewerken…. Echter de Hoffman-liefde is voor hem klaarblijkelijk van korte duur. Alleen in de periode van 1811 tot 1815 ondertekent hij regelmatig maar zeker niet altijd met M.Lelsz Hoffman, daarna weer met Murk Lelsz.”

Op 19 april 1778, net bevorderd tot gezagvoerder, trouwt Murk met Barber Baukes, geboren in 1755 te Koudum. Ze krijgen 6 kinderen waaronder Lel Murks Hoffman (1779-1856) aanvankelijk stuurman en schrijver aan boord bij Murk en later gezagvoerder; Hessel Murks Hoffman, ook Hessel Lels (1793-1841), gezagvoerder en vanaf 1822 kapitein/eigenaar van het fregat “De Onderneming”; Sipke Murks Hoffman (1794-?), stuurman bij vader Murk en later gezagvoerder; Jel Murks Hoffman( 1798-1867), getrouwd met de kofkapitein Cornelis Praater.

 

Zie ook “Murk Lels - een telg uit vermaard zeevarend geslacht” door Kees Borstlap in De Blauwe Wimpel 1971, p.322-324. waarna het volgende ontleend:

“De naam Lels is afkomstig uit de vrouwelijke linie n.l. van Lel Elkes, wiens dochter Esther Lels in 1696 te Koudum werd geboren. Ze huwde met Gerrit Lans. Hun zoon werd Lel genoemd en noemde zich dus Lel Gerrits. Deze Lel Gerrits had twee zonen, Gerrit en Murk, van wie de eerste de naam Lelsz. aannam, de tweede de naam Hoffman.

Murk Lels, zich schrijvende Murk Lelsz, later Murk Lelsz. Hoffman, werd 28 december 1749 te Koudum gedoopt en was schipper ter koopvaardij. Zijn leven was veelbewogen. Hij huwde in 1778 te Koudum met Barber Baukes. Het echtpaar woonde op Litje Weste, dat waarschijnlijk het familiegoed was.

In 1803, hij was toen 54 jaar, was hij gezagvoerder op het schip “De Snelle Lastdrager” van de rederij Adrs. Rogge te Zaandam.”

Met dit schip zat hij in 1804 enige tijd vast in Kaapstad vanwege de politieke troebelen in Europa tussen Frankrijk en Engeland. …

“Met zijn opperstuurman, zijn zoon Lel, voer hij met een Deens schip thuis. Hij voer daarna nog op een schip van Pillau, leed schipbreuk bij Ahuus, en trok zich toen terug op het familielandgoed Litj Weste. Op 65-jarige leeftijd ging hij echter weer naar zee als schipper op “De Onderneming” van de Commerciesocieteit te Amsterdam, waarna hij nog verscheidene reizen naar de Oost maakte.In 1823 gaf hij het varen op. Hij overleed in 1843 op 93-jarige leeftijd te Koudum.”

Het artikel bevat een afbeelding van “De Onderneming”.

 

Via Koen Suyk te Heiloo kreeg ik dd november 2003 een aantal brieven van Murk Lels(z) uit de periode 15 mei 1803 t/m 05 juni 1805, afkomstig van een telg uit de Lelsfamilie⁰⁹¹. De brieven zijn, gezien de redactie ervan, kennelijk eerder gepubliceerd, wellicht in het Bulletin van de “Lelsz-Lels Stichting”. Deze bundel brieven bevat een inleiding omtrent de afkomst van Murk Lels, die a.h.v. luidt:

“De brieven van Murk Lels(z) betreffen een periode van 15 mei 1803 tot 27 juni 1819 (kennelijk dus een langere periode dan die ik heb gekregen). Murk Lels(z) werd op 28 december 1749 te Koudum geboren en overleed aldaar op een voor die tijd uiterst sterke leeftijd van 93 jaar: 14 januari 1843. Hij was dus 53 jaar bij de eerste, en 69 jaar ten tijde van de laatste brief. Zijn vader heeft hij amper gekend, daar deze op 2à 3 jarige leeftijd al was overleden. De meeste van deze brieven zijn scheepsbrieven, geschreven als kapitein. Er komen ook diverse brieven voor geschreven vanuit Koudum, waar zijn gezin woonde. Murk Lels(z) was degene die in 1811 besloot met zijn 6 kinderen de naam Hof(f)man aan te nemen. We zien dat terug in de ondertekening van de brieven; de Hof(f)man-liefde was klaarblijkelijk van korte duur, want alleen van 1811 tot 1815 ondertekende hij met M.Lelsz Hoffman; erna weer met Murk Lelsz.”.

Blijkens een brief dd 24 augustus 1803 te Batavia is Murk Lels met zij “Snelle Lastdrager” op 19 augustus 1803 te Batavia aangekomen. Hij vertrekt hier op 14 oktober 1803 en komt na 52 dagen varen, op 05 december 1804 in Kaap de Goede Hoop aan. Uit een brief dd 03 april blijkt hij daar nog steeds te liggen. “Ik heb hier nu reeds 4 maanden gelegen, want zolang er geen vrede komt moeten wij hier blijven.”

      In een brief dd 03 april aan de heer Rogge schreef hij: “… Gideon Jansen heeft het schip De Heldin verkocht voor de somma van 26000 Hollandse Florijnen. Als ik mijn schip naar rato zou kunnen verkopen dan deed ik het ook, omdat mijn schip dan wel 52000 florijnen waard is. Namelijk omdat De Heldin een oud vuren schip is dat toen het hier uit Batavia arriveerde vanwege lekkage moest lossen en ons schip is van eikenhout en daaraan mankeert echter niets anders dan “het dak”(de spijkerhuid).”

      Op 19 mei schrijft hij dat hij eindelijk buiten de baai ten anker is gekomen. Deze mededeling staat ook in een brief dd 27 mei 1804 aan kapitein B.P.Wester in de Zaldanhabaai.: “Na van mijn kant u alle goeds toegewenst te hebben, deel ik U mede dat ik na zeer veel sukkelen eindelijk op de 17^e van deze maand na 28 dagen onderweg te zijn geweest met onze vriend H.B.Hansen, in de Houtbaaij ben aangekomen en vond daar liggen den oude Pieter Jansen met zijn schip Europa. Aldus liggen wij daar nu met onze drie schepen dicht onder de wal achter het rif en beschut voor alle winden.”

      De “opsluiting” in Kaap de Goede Hoop wordt voortgezet en in een brief dd 06 september aan de heer Rogge vermeldt hij de (geweigerde) opdracht door de lokale autoriteiten om vracht van elders te halen. Inmiddels heeft hij door een ongeval aan de wal ook letsel aan zijn arm opgelopen. Zijn schip wordt hem ontnomen en in zijn plaats ene J.Cambier aangesteld en hijzelf opgesloten in het kasteel van Kaap de Goede Hoop. In een brief dd 22 maart 1805 meldt hij de heer Rogge dat hij het schip heeft verkocht voor 23625 Kaapse guldens = 7875 Nederlandse gulden. Dit lage bedrag kwam omdat er practisch geen touwwerk aan boord was en de huid van het schip sterk was aangetast door wormvraat. Hij vaart tenslotte in juni 1805 met een Deens schip terug naar Europa. ⁰⁹¹

 

Zelf nagekeken:

Amsterdamsche Courant 29 maart 1803:

“Aan Cabo de Goede Hoop zijn aangekomen de Schepen … van Batavia de Goede Intentie Kapt. P.D.Wester … Maria Kapt. J.Munting, de Snelle Lastdrager, Kapt. M.Lels … Batavia, Kapt. Jansen, de Vrouw Johanna, Kapt Abes, … van hier Europa Kapt Jansen van Hellevoet en de Heldin, Kapt. Jansen van Middelburg, allen naar Batavia gedestineerd.”

Amsterdamsche Courant 31 januari 1804:

“Amsterdam den 30 January. Met Brieven uit Batavia tot den 3den Juny l.l. loopende, zijn aldaar successivelijk gearriveerd het Schip Maria, Kapitein J.Muntingh, Minerva, Kapitein Jan G.Klad, en Jupiter, Kapiten Pieter de Haan, alle drie van hier … alsmede het Oost-Ind. Comp. schip de Heldin, Kapitein Gideon Jansen, van Middelburg; het laatste was, benevens de Schepen Vrouwe Johanna, Kapitein Jan Abes en de Snelle Lastdrager, Kapitein Murk Lels, naar de kust gezeild om eene laading rijst. Ook heeft men tijding, dat den 5den Juny in het opzeilen naar Batavia was het schip de goede Intentie, Kapitein Dirk Wester, van hier.”

Amsterdamsche Courant 16 juni 1804:

“Amsterdam den 15 Juny … Met eenen Brief van Kapitein Dirk Pieters Wester, voerende het Schip de Goede Intentie, van Batavia herwaarts gedestineerd, verneemt men, dat hij in de maand January l.l. aan Cabo de Goede Hoop in goeden staat leggende was, benevens de Schepen de Snelle Lastdraager, Kapitein Murk Lels, de Neptunus, Kapitein Ary de Gelder en Jupiter, Kapitein Pieter de Haan. Ook lagen aldaar, doch met avery, de Schepen Europa, Kapitein Pieter Jantzen, het Schip Annatje, Kapitein Hans Bonke Hansen en de Heldin, Kapitein Gideon Janssen. De Schepen Maria, Kapitein J.Munting … waren, na aan Cabo gelost te hebben, naar Batavia geretourneerd.”.

 

Java Gouvernment Gazette 08 juni 1816¹¹⁴

Het schip ONDERNEMING, kapt. M. Lels, den 26 november 1815 met munitie en troepen van Amsterdam, en den 26 maart van Kaap de Goede Hoop vertrokken, is den 1 juni ter rede van Batavia gearriveerd.

 

Java Governmental Gazette 10augustus 1816¹¹⁴

….Den 7 dezer zijn de schepen AURORA, kapt. C. Brandligt, en ONDERNEMING, kapt. M. Lels, en den 9 dezer de VROUW ALETTA, kapt. C. Quak, van Batavia als transportschepen naar het oosten vertrokken. (opm: waarschijnlijk gehuurd door het Nederlands gouvernement)….

 

Leeuwarder Courant 16 juli 1819¹¹⁴

Leeuwarden, 15 juli. Volgens een particuliere brief van de Kaap de Goede Hoop, van den 10 april I.I, door het schip de VROUWE AGATHA, op deszelfs terugreize aangebragt, is het Nederlands fregatschip de ONDERNEMING, kapitein Murk Lels, van Amsterdam naar Batavia gedestineerd, hetwelk den 23 december I.I, onder anderen ook beambten en materieel voor de gouvernement-drukkerij aan boord hebbende, gezamenlijk met het schip de DRIE GEBROEDERS, uit Texel gezeild is, den 8 april I.I, nagenoeg op hetzelfde uur, met laatstgemeld vaartuig, in de Tafelbaai ten anker gekomen, zonder dat echter gemelde schepen elkander, sedert het uitlopen, in zee gezien hebben. Het schip LOUIZA MATHILDA, kapitein Stoffels, mede beambten en materieel voor de drukkerij mede voerende, weinige weken vroeger uit Texel uitgelopen, was op bovengemelde 10 april nog niet aan de Kaap aangekomen.

De passagiers en de equipagie van de beide eerstgemelde vaartuigen waren in de beste toestand, en hadden, bij hun aankomst, gene zieken en geen enkele dode gedurende de overtogt aan boord gehad.

Enige der passagiers van de ONDERNEMING, de Kaapstad bezoekende, hebben aldaar, onder anderen in goede welstand aangetroffen de heer Richart, die den 5 augustus 1802, met een door het toenmalig gouvernement aangekochte drukkerij, en als directeur derzelve, van hier naar de, destijds onder de Bataafse heerschappij behorende kolonie Kaap de Goede Hoop, was vertrokken, zijnde de gemelde drukkerij, de eerste welke aldaar

 

RC 200719

Londen, 16 juli. Aan de Kaap de Goede Hoop is den 4 mei binnengelopen het schip MIDDELBURG, Van de Putte van Canton (opm: Guangzhou) naar Middelburg. Den 29 april zijn van daar vertrokken de schepen ONDERNEMING, Leiz, en DRIE GEBROEDERS, Manzelman, van Amsterdam naar Batavia (opm: Djakarta).

 

Rotterdamsche Courant 02 december 1819¹¹⁴

Amsterdam, 30 november. Te Batavia lag den 17 juli Zijner Majesteits oorlogsschip NASSAU, als mede de Nederlandsche schepen, SAMARANG, J. Scholtijs; RUIJMVELD, J.D. Schewé; CORNELIA, G. Havestein; CLARA, W. Stent; DE ONDERNEMING, M. Lels; FRANKLIN, C. Swaan; DE DRIE GEBROEDERS. P.J. Manzelman; benevens verscheiden brikken en inlandse vaartuigen.

 

Rotterdamsche Courant 03 februari 1820¹¹⁴

Amsterdam, 1 februari. Het in de Tafelbaai aangekomen schip (opm: fregat) HENRIETTE ELISABETH, kapt. H.H. Christiaans (opm: H.S. Christiaans), was den 21 september van Batavia gezeild, en zou enige dagen later gevolgd worden door de schepen de ONDERNEMING (opm: fregat), kapt. Murk Lels, en de DRIE GEBROEDERS (opm: pink), kapt. P.J. Manzelman, insgelijks naar Amsterdam.

 

Rotterdamsche Courant 22 februari 1820¹¹⁴

Londen, 15 februari. Den 19 november 1819 is aan de Kaap de Goede Hoop gearriveerd het schip (opm: fregat) CATHARINA THEODORA, G.I. van Walré, uit Texel naar Batavia, en den 21 dito het schip (opm: fregat) ONDERNEMING, M. Lelz, van Batavia naar Amsterdam

 

Rotterdamsche Courant 25 maart 1820¹¹⁴

Amsterdam, 23 maart. Zo men zegt is voor gaats M. Lels (opm: fregat ONDERNEMING) van Batavia.

Van de rede is naar Terschelling gezeild J.W. Overmeer, naar de Oostzee.

 

 

 

Familiegegevens en opleiding

H.M.Lelsz werd geboren te Koudum op 17 februari 1793.

Hij was gehuwd met Maria Elisabeth Flentrop, geboren te Beverwijk op 14 oktober 1795. Hij huwde voor een tweede maal met Neeltje Flens (de weduwe H.Troost) geboren te Texel op 11 december 1801 en overleden 20 januari 1865.¹¹⁸

Hij overleed op 08 april 1841 te Buiksloot.⁰⁰³

Zie voor verdere personele gegevens ook hierna onder Overige Bijzonderheden.

 

Lidmaatschap zeemanscollege(s)

H.M.Lelsz werd in de tweede algemene ledenvergadering van het College Zeemanshoop op 31 mei 1822 aangenomen als effectief lid op voordracht van R.Witzen en kreeg vlagnummer 21⁰²³.

In het Inschrijfregister van "Zeemanshoop" wordt H.Murk Lelsz vermeld met vlagnummer 21 maar zonder verdere bijzonderheden. Toegevoegd is "overleden"⁰⁰².

Hij werd deelnemer in het Weldadig Zeemansfonds van Zeemanshoop per 10 oktober 1825⁰⁰³.

H.Murk Lelsz was van 1835-1841 bestuurslid van het College Zeemanshoop⁰¹⁹.

H.Murk Lelsz was effectief lid van Zeemanshoop in de periode 1822 t/m 1840 met de vlagnummers 21 (1822-1836) en 9 (1836-1840).

 

H.M.Lelsz was lid van het Amsterdamse zeemanscollege "De Blaauwe Vlag" en wel in 1827 t/m 1830 met vlagnummer 149 en in 1832 t/m 1840 met nummer 34⁰⁰⁸.

 

Opmerkingen in verband met lidmaatschap Zeemanscollege(s)

In de notulen van de Bestuursvergadering van Zeemanshoop dd 24 juni 1841 staat een brief van N.W.Flens, de weduwe van kapitein H.M.Lelsz. Hierin bedankt zij voor de uitkering waarop zij en haar kinderen recht hebben. “Echter met het verzoek om wanneer zij later mogt ontdekken om van het regt daarop gebruik te willen maken, zulks als dan te mogen doen alsmede wat haar kinderen betreft dat zij indien zij meerderjarig zijnde geen genoegen namen met deze daad van de moeder zij alsdan over de uitkeeringen met de intressen zouden mogen beschikken.” Het Bestuur zal dit verzoek nader onderzoeken.

In de notulen dd 30 september 1841 doet het Bestuur uitspraak. Besloten wordt “om de afstand van uitkeering door de Weduwe Lelsz voor zich zelve gedaan onder dankzegging aan te nemen, doch niet dien welke de kinderen betreft maar de afstand voor deze gedaan met dankzegging af te wijzen.”⁰⁴².

In de notulen van de Bestuursvergadering  dd 26 november 1846 staat een brief van Neeltje Willemsz Flens, de weduwe van Hessel Lelsz “verzoekende alsnog het regt op uitkeering waarvan zij in 1841 voorloopig en onder voorbehoud afstand deed.” Het Bestuur gaat accoord met de uitkering en wel met ingang van 01 februari 1847.⁰⁴².

In de notulen van de Bestuursvergadering van Zeemanshoop dd 03 juni 1852 staat het bericht dat M.E.Lelsz en F.H.Lelsz “afstand doende van hunne van het Fonds als kinderen van kapt. H.M.Lelsz te vorderen hebbende penningen.”⁰⁴².

 

In de notulen van de Algemene Vergadering van het Amsterdamse zeemanscollege Zeemanshoop staat de melding dat M.E.Lelsz en F.H.Lelsz afstand doen van het fonds als kinderen van kapitein H.M.Lelsz.⁰²³. Bedoelt zal zijn de uitkering uit het Weldadig Zeemansfonds.

 

De schepen van de kapitein

Vermelding in de Amsterdamsche Almanak voor Koophandel en Scheepvaart⁰⁰¹:

vlagnummer                   jaren           type                  scheepsnaam                                        naam reder/boekhouder

        21                         1825-1828     fregat               de Onderneming                                  De Commercie Societeit

                                          1829           geen vermelding van schip en boekhouder

                                      1830-1835     fregat               de Vrienden                                          L.Bienfait & Zⁿ

          9                         1836-1837     fregat               Oceaan                                                  idem

                                          1838           fregat               Louisa Maria                                        idem

                                      1839-1840     geen vermelding van schip en boekhouder

 

Bouma⁰²⁵ vermeldt H.M.Lelsz als gezagvoerder gedurende:

*    1815 t/m 1829 op het 3/m schip “Onderneming”, gebouwd in 1812 te Amerika, 410 ton o.m., varend voor de Commercie-Societeit te Amsterdam;

*    1831 t/m 1833 op het 3/m schip “Vrienden”, gebouwd in 1830 te Amsterdam, 390 ton o.m., varend voor L.Bienfait & Zⁿ te Amsterdam;

             Van Sluijs⁰¹³ vermeldt Murk Lels als gezagvoerder van 1830 t/m 1836 van het fregat “Vrienden”;

*    1837 t/m 1838 van het fregat “Oceaan”, gebouwd in 1836 te Kinderdijk, 600 ton o.m., varend voor L.Bienfait & Zⁿ te Amsterdam;

*    1839 van het fregat “Louisa Maria”, gebouwd in 1839 te Kinderdijk, 753 ton o.m., varend voor L.Bienfait & Zⁿ te Amsterdam.

 

In het Archief van de Waterschout op het Stadsarchief van Amsterdam bevinden zich monsterrollen op naam van kapitein Hessel Murk Lels als gezagvoerder van de:

”Onderneming”, dd 19 oktober 1820; 22 juni 1822; 03 oktober 1825 en 02 mei 1828;

Fregat “De Vrienden”, dd 06 september 1830, kapitein Hessel Murk Lels , bestemming Batavia, 26 bemanningsleden

Fregat “De Vrienden dd24 oktober 1831; kapitein Hessel Murk  Lels, bestemming Batavia, 29 bemanningsleden op de monsterrol

“Vrienden, 01 juli 1833; 18 juli 1834 (proc. a. S.IJ. Parma) ; 24 juni 1835 (proc. a C.W.Flens); 17 juni 1831 (proc. a C.W.Flens);

“Oceaan”, 10 oktober 1836 (proc. a P.Zunderdorp)

 

In 1824 was H.Lelsz gezagvoerder op het Amsterdamse fregat de "Onderneming" (220 lasten, gebouwd in Amerika), De boekhouder was de Commercie Societeit⁰¹². In de notulen van de Algemene Ledenvergadering van het Amsterdamse zeemanscollege "Zeemanshoop" van 07 juli 1824 wordt melding gemaakt van enkele ongelukken van zeelieden aan boord van de "Onderneming" onder kapitein Hessel Murk Lelsz terug van Batavia⁰²³.

 

Overige bijzonderheden

In 2004 verscheen het boekje “Des Hemels Zegen. Scheepsbrieven van Murk Lelsz, 1803-1819” door Dorine Verheyden-Lels en Tineke de Bruyn-Lelsz, uitgegeven door de Stichting Lelsz-Lels bij Hollaers van Elkerzee BV. Op p.75 staat een portret van Hessel Murk Lels. Voorts wordt gemeld dat hij in 1822 het gezag van het fregat “Onderneming” van zijn vader overnam. Hessel stierf in 1841 te Buiksloot.

 

"Hessel Lels ... per 1811 officieel Hessel Murks Hofman, zich noemende en schrijvende Hessel Murk Lelsz; In de Burgerlijke Stand te Amsterdam ingeschreven als Hessel Lels, verder bekend onder de naam Hessel Murk Lels. Hij werd geboren te Koudum op 19 februari 1793 als zoon van Murk Lelsz en Barber Baukes, en overleed op 8 april 1841 te Amsterdam, en werd op 13 april begraven te Buiksloot. Hij huwde op 3 juli 1822 te Amsterdam met Maria Elisabeth Flentrop, geboren te Beverwijk op 4 oktober 1795, overleden te Amsterdam op 12 februari 1837. Zij was een dochter van Dirk Flentrop (31 augustus 1766 geb.; overleden 18 augustus 1825) en Magtilde Stroom. Uit dit huwelijk werden 4 kinderen geboren. Hessel hertrouwde op 19 oktober 1837 te Amsterdam met Neeltje Willems Flens, weduwe van Hendrik Troost, geboren te Texel op 11 december 1800, overleden te Den Helder op 20 januari 1865. Zij was een dochter van Willem Pieter Flens en Geertje Cornelia van der Sterre. Uit dit tweede huwelijk zijn geen kinderen geboren.

"Hij was gezagvoerder ter koopvaardij en bevoer als kapitein eigenaar het driemast-fregat "De Onderneming" van 1823 tot 1830; zijn scheepsbrieven van oktober 1822 tot juni 1823 zijn bewaard gebleven. Hij redde in 1825 de bemanning van een Japans schip in de Zuid-Chinese zee. Uit erkentelijkheid werd hem door de Japanse regering een Japanse scheepsroeper geschonken. Hij was vanaf 1830 te Amsterdam verbonden aan de rederij van L.Bienfait & Zoon. Vanaf 1830 voer hij als kapitein op het fregat "De Vrienden". Een scheepsjournaal van hem als kapitein op dit schip is bewaard gebleven (beschreven periode april 1838 tot april 1839). De eerder genoemde lakwerk scheepsroeper en een Japans lakwerk dokumentatie-koker (beide met zijn naam) benevens een schilderij van hem zijn binnen de familie bewaard gebleven."

Hessel overleed toen zijn kinderen nog minderjarig waren. "Per akte gedateerd 1 maart 1837 wordt de toeziend voogdijschap toegekend aan Michiel Spreeuw, beschreven als "goede vriend" binnen het gezin, oud koopvaardijkapitein".

Bij zijn overleden "was (hij) voor 10% eigenaar van het fregat "De Vrienden", voor 6¼% van het fregat "Oceaan", voor 8% van het fregatschip "De Vier Gebroeders", voor 3% van het fregatschip "Louisa Maria" en voor 5% van het fregatschip "Fanny", alle varend onder de direktie van rederij L.Bienfait & Zoon."

Uit: “Geslachtslijst familie Lels en Lelsz"  Berend Lels  Krimpen aan de IJssel.  Uitg.Lelsz Lels Stichting 1998  223pp. Gegevens op p.106/107. Met portret.

 

Er bestaat een Bulletin “Lelsz-Lels Stichting” in 1999 met de 11^e jaarjang. Zie Gens Nostra 55:272, 2000

Zie ook “Murk Lels - een telg uit vermaard zeevarend geslacht” door Kees Borstlap in De Blauwe Wimpel 1971, p.322-324.

 

H.M.Lelsz verzorgde per 13 november 1825 vanuit Texel een troepentransport met de “Onderneming” van 4 officieren en 100 manschappen. Het schip arriveerde te Batavia op 26 maart 1826 na 133 dagen met de complete groep.

Hij vertrok met hetzelfde schip eveneens van Texel op 19 mei 1828 met 1 officier en 125 manschappen en arriveerde te Batavia op 04 oktober 1828 na 138 dagen eveneens met het gehele detachement⁰⁶⁵

 

Via de heer Suyk te Heiloo verkreeg ik een in typoscript getransformeerde “Instructie Voor Kap^t H.M.Lelsz, voerende het Schip de Onderneming dato 20 October 1825”.( 7.pp) Het stuk zal zich vrij waarschijnlijk ook bevinden in de bibliotheek van de Stichting Nederlandse Kaaphoornvaarders te Hoorn.

Uit de datering en de inhoud van de instructie blijkt dat het slaat op het hiervoor vermelde troepentransport dat op 13 november 1825 vanuit Texel vertrok. Tevens is lading aan boord vanwege de Nederlandsche Handelmaatschappij.

De instructie behandelt met een grote gedetailleerdheid de gedragingen en handelwijzenvan de kapitein in 20 artikelen. Veel van de instructies zijn gericht op het vrijwaren van financiële schadeclaims. Voorts dient de kapitein orde en tucht aan boord te garanderen door bv. de hygiëne te bewaken en het verplicht stellen van het bijwonen van godsdienstoefeningen. In geval van wegvallen van de kapitein treden in zijn plaats resp. de 1^e stuurman Hendrik Troost, de 2^e stuurman Hessel Douwes en de 3^e stuurman Jan Nicolaas Schnijders.

 

In de “Biografie van Cornelis Abrahamsz J^r” staat de volgende mededeling⁰⁸⁰:

Juni 1821 te Batavia:

      De broer van Cornelis Abrahamsz zijnde Francois Abrahamsz was in Batavia “als Gouvernements Ambtenaar aangekomen … met het schip de Onderneming kapt Hessel Murk Lels … “.

 

Rotterdamsche Courant 31 december 1818¹¹⁴

Rotterdam, 30 december. Van Vlissingen wordt, in dato den 27 december, gemeld: door een onzer loodsboten is, op den 25 dezer, in goede staat gepraaid het Nederlandse fregat de ONDERNEMING, kaptein Mark Leloz, van Amsterdam naar Batavia, met troepen, op de hoogte van zuid ten westen van Blankenburg, zijn koers voortzettende

 

Rotterdamsche Courant 23 november 1819¹¹⁴

Londen, 19 november. Den 25 juni zijn te Batavia gearriveerd de schepen CLARA, Stent, van Antwerpen, en de ONDERNEMING, Lels, van Amsterdam.

 

Rotterdamsche Courant 17 april 1821¹¹⁴

Amsterdam, 15 april. Het schip (opm: fregat) de ONDERNEMING, kapt. H.M. Lelsz, van Amsterdam naar Batavia, is den 12 januari op 29 graden 17 minuten noorderbreedte gepraaid door kapt. H. Eeltjes, voerende het schip (opm: fregat) de ONDERNEMING, van Middelburg den 31 dezer (opm: januari) te Demerarij gearriveerd; de equipage en troepen waren allen wel.

 

Rotterdamsche Courant 05 juni 1821¹¹⁴

Amsterdam, 2 juni. Volgens mondeling berigt van kapt. C. Pronk (gevoerd hebbende het verongelukte schip l’ECLAIR, van Batavia naar Antwerpen) van de Kaap de Goede Hoop te Amsterdam gearriveerd, is door hem den 18 maart, bij het uitzeilen van de Tafelbaai, in goede staat gepraaid het schip de ONDERNEMING, kapt. H.M. Lelsz, van Amsterdam naar Batavia; de equipagie en de passagiers waren in de beste welstand

 

Rotterdamsche Courant 16 juni 1821¹¹⁴

Rotterdam, 13 juni. Uittreksel uit de Lloyd’s List van den 12 juni:

….Het schip de ONDERNEMING, Lelsz, van Amsterdam naar Batavia, is den 22 maart aan de Kaap de Goede Hoop binnengelopen en heeft den 3 april deszelfs reis voortgezet…..

 

Rotterdamsche Courant 29 september 1821¹¹⁴

Amsterdam, 27 september. In een brief van Batavia van den 23 mei wordt gemeld, dat die ochtend een Hollands schip buiten ten anker gekomen was, zijnde volgens zeggen de ONDERNEMING, kapt. H. Murk Lelsz, van Amsterdam.

Voorts meldt men onder dezelfde datum, dat de vorige dag berigt ontvangen was, dat de schepen SELIMA (opm: driemaster, thuishaven Brugge), A.G. de Kater, en JACOBA, R. Pearce, tot de expeditie naar Palembang behorende, totaal verongelukt waren (opm: zie BC 190521), doch dat de schepen de NIEUWE ZEELUST, wijlen kapt. P. Swart; de GEZUSTERS, A. Oosterberg, en HENRIETTA ELISABETH, H.C. Christiaans, derzelver reis naar de rivier van Palembang vervolgd hadden.

 

Rotterdamsche Courant 08 november 1821¹¹⁴

Batavia, 21 juli. Te Batavia is den 23 juni gearriveerd het schip de ONDERNEMING, H.M. Lelsz, van Amsterdam en de Kaap de Goede Hoop; den 25 PANTHER, J. Esdall, van Amsterdam en Rio de Janeiro, en ANNA, C.R. Stolte, van Antwerpen; den 27 de JONGE ANTHONIJ, T. Azon Jacometti, en den … de PIETER EN EMMA, Chambers, van Rotterdam. Den 17 juli is van Batavia vertrokken het schip CORNELIA, T. Sipkes, naar Amsterdam.

 

Rotterdamsche Courant 27 december 1821¹¹⁴

Amsterdam, 25 december. Kapt. H. Murk Lelsz, voerende het schip de ONDERNEMING, was voornemens den 30 september de reis van Batavia naar Amsterdam aan te nemen.

 

Rotterdamsche Courant 19 februari 1822¹¹⁴

Amsterdam, 17 februari. ….

….Verder, dat in de Baai-Fals lag het schip KOOPHANDEL, kapt. C.F. Jansen, mede van Batavia naar Amsterdam, met verlies van het roer, en dat in de Tafelbaai lagen Zr.Ms. oorlogsbrik IRENE, kapt.luit. Lucas; de ONDERNEMING, kapt. H. Murk Lelsz, en de ANTOINETTE JACOBA (opm: pink), kapt. D. Kraijer, alle van Batavia; de laatste heeft zijn roer verloren.

 

Bataviasche Courant 13 juli 1822¹¹⁴

Uit een bij ons ontvangen scheepslijst delen wij de volgende berichten mede:

Te Texel binnengevallen de schepen JAN EN CORNELIS, kapt. J. Duif, den 16 februari; ONDERNEMING, kapt. Lelts (opm: H.Murk Lelsz), den 20 februari; NORDLOH, kapt. J.H. Breukemeijer, den 15 februari.

Te Helvoet ANNA, kapt. C.R. Stolte, den 17 februari.

Te Antwerpen AUGUSTA, kapt. A. Bezemer, den 15 januari; COROMANDEL, kapt. J.B. Osgood, den 30 januari.

 

Rotterdamsche Courant 05 november 1822¹¹⁴

Rotterdam, 4 november. Uittreksel uit de Lloyd’s Lijst van den 1 november:

….Van Plymouth is den 28 oktober vertrokken het schip ONDERNEMING, H. Eeltjes, van Middelburg naar Surinamen, en den 9 oktober van Madera het schip ONDERNEMING, Lelsz (opm: H. Murk Lelsz), naar Batavia, welke laatste aldaar den 4 van Amsterdam gearriveerd was.