1821

A. Saportas – plan Lijndienst Antwerpen / Rio Janeiro 

In 1821 ontwikkelde de heer Adriaan Saportas uit Antwerpen een plan om ter bevordering van scheepvaart en handel met het huis van negotie van W. Theremin & Cie in Antwerpen in onderhandeling te treden tot oprigting ener vaste beurtvaart van Antwerpen op Rio de Janeiro. Dit plan werd door de Administrateur der Inkomende- en Uitgaande Regten en Accijnzen in Antwerpen naar de Staatsraad in Den Haag opgezonden. Deze op zijn beurt stuurde het plan op 10 november 1821 door naar de Minister.
Men zou zich daarbij moeten bedienen van goëletten (opm: schoeners) als snelzeilende vaartuigen, en nooit van schepen hetwelk men hier te lande niet zoude kunnen aantreffen, waardoor hij, ter voorkoming van grote kosten en oponthoud, genoodzaakt is, om ten dien einde twee alzo buitenlands gebouwde schepen aan te kopen, welke hij wenst genationaliseerd te zien, met aanbod tevens om, bij eenen goeden uitslag zijner onderneming, de voor die vaart alsdan nog benodigde vier soortgelijke vaartuigen, binnen dit Rijk te zullen doen aanbouwen.

Daar de oprigting van zodanig eene beurtvaart als belangrijk voor scheepvaart en handel met bijzonder het Departement voor het Publiek Onderwijs, de Nationale Nijverheid in de Koloniën betreft, vermeen ik voorzeide missieve en bijlagen hiernevens aan Uwe Excellentie te moeten doen toekomen, met verzoek mij Hare gedachten met terugzending dier stukken te willen mededelen, omtrent des min of meerdere belangrijkheid van de daarbij vermelde bedoeling in het door den Adressant aangemelde nopens de daartoe vereist wordende aankoop van buitenlands gebouwde vaartuigen.

Op 24 december 1821 werd de Koninklijke goedkeuring verleend om twee buitenlandse schepen aan te kopen, met daarbij de bedoeling de volgende gewenste schepen in de Nederlanden te laten bouwen. De zeebrieven mochten slechts geldig blijven zolang deze twee schepen ook daadwerkelijk binnen de lijndienst werden ingezet.

In 1819 was een wet aangenomen dat geen buitenlands gebouwde schepen mochten worden aangekocht tenzij dit in het landsbelang was. Op eigen werven schepen bestellen was voor de werkgelegenheid natuurlijk van groot belang. Desondanks kregen Saportas c.s. toestemming hun plan ten uitvoer te brengen, een belangrijk besluit in een tijd die financieel-economisch zowel nationaal als internationaal zeer slecht was, met veel werkloosheid en opgelegde schepen. De bouw van de brikken WILLEM DEN EERSTEN (december 1825), DE NEDERLANDER (juni 1826), ANTWERPSCH WELVAREN (september 1826) en DE PRINS VAN ORANJE (oktober 1827) waren een uitvloeisel van bovengenoemde overeenkomst, een teken dat Saportas het goed had gezien en dat er werd verdiend.

1826

Op 30 juni 1826 werd de eerste zeebrief verstrekt voor de NEDERLANDER, aangevraagd door de Antwerpsche Rederij (A. Saportas, dir.), Antwerpen, voor E. Mazens als kapitein.

DC 050826
Vlissingen, 27 juli. Van Antwerpen zijn de Schelde afgekomen, en van den 27 dezer tot heden van onze rede naar zee gezeild: L’ESPERANCE, kapt. A. van Geyt, naar Londen met boomschors; DE BUITENWERF, kapt. E.J. Gust, naar Oléron met ballast; DE VRIENDSCHAP, kapt. S. Hubrock, naar Lissabon en DE NEDERLANDER, kapt. E. Mazens, naar Rio de Janeiro (opm: eerste reis van deze brik), beiden met stukgoederen; DE JONGE HORTENSE, kapt. O.H. Arends, naar Malaga met ballast; DE LEEUW, kapt. J. Verbruggen; DE VROUW MARIANNE, kapt. C. van der Weeg, beiden naar Londen en JULIA, kapt. J.P. Visser naar Aberdeen, alle drie met boomschors; DE VROUW IKINA, kapt. G.J. Postema, naar Leith met boomschors; THEODORE, kapt. J. den Duyts naar Bergen en MARGARETHA, kapt. H.R. Lutje, op avontuur, alle twee met ballast; TYNE, kapt. R. Londen, naar Newcastle en ANNA PAULOWNA, kapt. H. Pothoff, naar Douvres, beiden met boomschors.

1827

MCO 300127
Zeetijdingen - Vlissingen, 27 januari. Van Antwerpen zijn de Schelde afgekomen, en heden van onze rede naar zee gezeild: L’ESPERANCE, kapt. A. van Geyt, en MARIA CAROLINA, kapt. J. Moller, beide naar Londen, met boomschors; THE NIMROD, kapt. W. Allen, naar Charlestown, en NEPTUNES, kapt. J. Petyt, naar Rio de Janeiro, beide met ballast.
Eergisteren is alhier ter rede gekomen DE NEDERLANDER, kapt. E. Mazens, van Rio de Janeiro, met koffie en huiden; dit schip zal met de winter alhier in de haven komen.
RC 150327
Advertentie. Te Antwerpen ligt in lading naar Rio Janeiro, mede voor passagiers, het Nederlandse, nieuw gekoperd, brikschip de NEDERLANDER, kapt. E. Mazens, om voor of op de 24^e dezer te vertrekken.
Adres Hudig & Blokhuyzen te Rotterdam.
RC 170427
Rotterdam, 16 april. Van Antwerpen zijn de Schelde afgekomen en naar zee gezeild DE TWEE GEBROEDERS, kapt. K.J. Potjewijd, naar Topsham; MEDUSA, kapt. F. Bunnemeijer, DE JONGE LUCIA, kapt. G.A. Segaert, DE AREND, kapt. H. Elbring, DE JONGE SOPHIE, kapt. J.F. Muijs, DE JONGE JOHANNA, kapt. W.J. Poel, DE EENDRAGT, kapt. J. Diilewijns, LA REINE CHÉRIE, kapt. J.C. Kuiper, DE GOEDE HOOP, kapt. J. Wilker en VROUW MARIANNE, kapt. C. van der Weeg naar Londen; DE VROUW CATHARINA, kapt. M.J. Pesser, naar Hamburg; DE HOOP OP WELVAART, kapt. K.H. Zuininga, naar Douvres; DIANA, kapt. E.R. Huisman, naar Liverpool; PAULINA, kapt. J. Joossens, DE GOEDE HOOP, kapt. H.W. de Groot, JOSEPHUS, kapt. M. Bakker, THERESIA, kapt. L.J. Besseling en DE VROUW REINA, kapt. H. Koops, naar de Marennes; DE GOEDE VERWACHTING, kapt. J.J. Schuring, naar Elij; JOHANNA HAZINA, kapt. B.P. Kolk, naar Belfast; DE MARIA, kapt. E.R. Borchers, naar Kadix, DE JONGE SIKKE, kapt. P.A. Visser, naar Leith; DE TWEE GEBROEDERS, kapt. S.J. Brouwer, naar Bristol; DE JONGE FERDINAND, kapt. J.J. Doesken, naar Exeter; DE HARMONIE, H.K. Potjewijd en DE VREDE, kapt. R.W. Vos, naar Limerick; DE NEDERLANDER, kapt. E. Mazens, naar Rio de Janeiro; WEMELINA KRANENBURG, kapt. J.J. Prange, naar de Oostzee; DE VROUW GEZINA, kapt. R.T. Taaij, ANNA KRANENBURG, kapt. H. Smit, DE NIEUWE ONDERNEMING, kapt. K.L. Domini en DE VROUW ANNA, kapt. H.J. Korter, naar……
RC 130927
Rotterdam, 12 september. Te Antwerpen zijn gearriveerd VROUW ALBERDINA, kapt. Maak (opm: mogelijk kapt. P.E. Mooi); NEDERLANDER, kapt. E. Mazens, van Rio Janeiro.
RC 021027
Advertentie. Te Antwerpen ligt in lading:
Naar Rio-de-Janeiro, mede voor passagiers, het nieuw gekoperd brikschip DE NEDERLANDER, kapt. E. Mazens om uiterlijk op de 15^e dezer te vertrekken.
Adres ten kantore van Hudig en Blokhuijzen te Rotterdam.
RC 011127
Rotterdam, 31 oktober. Van Antwerpen zijn de Schelde afgekomen en naar zee gezeild de KOLONIST, kapt. J.H. Keijzer, naar Batavia; de HARMONIE, kapt. J.J. Kraefft, naar Stralsund; de HEMMINA, kapt. S.F. Taay, naar Cork; DE JONGE FERDINAND, kapt. J.J. Doesken, naar Honfleur en DE NEDERLANDER, kapt. E. Mazens, naar Rio-Janeiro.

1828

RC 150428
Rotterdam, 14 april. Te Antwerpen zijn gearriveerd TWEE GEBROEDERS, kapt. Masdijk, van Rouaan; NEDERLANDER, kapt. Mazens, van Rio-Janeiro; SNELHEID, kapt. Clausen, van St. Domingo; JONGE JAN, kapt. Ouwehand, GOEDE HOOP, kapt. Kwakenburg, RUDOLPH CHRISTINA, kapt. Schumacker en JOHANNA WILHELIMINA, kapt. Dewen, van Bordeaux en ARENDS, kapt. Elbring, van Londen.

Op 27 juni 1828 werd een nieuwe zeebrief verstrekt voor de NEDERLANDER, aangevraagd door de Antwerpsche Rederij (A. Saportas, dir.), Antwerpen, voor E. Mazens als kapitein.

AH 020728
Advertentie. In lading liggende schepen:
Te Antwerpen.
Naar New-York, ZEPHYR, kapt. W. Veland, vertrekt 10 of 15 juli.
Naar Rio de Janeiro, MÉTÉORE, kapt. De Necker, vertrekt 25 juli.
Naar Batavia, AUGUSTIN, kapt. Bunnemeijer, vertrekt einde juli.
Naar Havana, CORNELIA, kapt. Constant, vertrekt 5 juli.
Naar Rio de Janeiro, NEDERLANDER, kapt. Mazens, vertrekt 25 of 30 juli.
Naar Valparaiso, Los Intermedios en Lima, MARENNE, kapt. Pieter Smit, vertrekt 10 juli.
Naar Buenos-Aires, AIMABLE PAULINA, kapt. L.J. Luijtjes, vertrekt einde juli.
RC 240728
Rotterdam, 23 juli. Van Antwerpen zijn de Schelde afgekomen en naar zee gezeild DE JONGE JOHAN, kapt. M. Gehlsen, naar Newcastle; DE VROUW ANNEGINA, kapt. M.D. de Jonge, naar Leith; ARENTINA HENDRIKA, kapt. A.H. Breeland, naar Liverpool; DE VRIENDSCHAP, kapt. R.Z. Schut, naar Menton; DE NEDERLANDER, kapt. E. Mazens, naar Rio-Janeiro; VASCO DE GAMA, kapt. T. Versluis, naar Batavia, met troepen; MARIA LUCIA, kapt. L.B. Kuper, naar de Oostzee; HERKULES, kapt. H.W. Krechler, naar Petersburg en DE VICTORIE, kapt. G. Kuper, naar Cork. Het schip VASCO DA GAMA, kapt. T. Versluis, is echter door tegenwind teruggekomen.
RC 251228
Rotterdam, 24 december. Te Antwerpen zijn gearriveerd HENRIETTE ELISABETH, kapt. Burmeister, van Bordeaux en NEDERLANDER, kapt. Mazens, van Rio-Janeiro.

1829

RC 020429
Rotterdam, 1 april. Van Antwerpen zijn de Schelde afgekomen en naar zee gezeild PAULINE, kapt. J. den Duyts, naar Liverpool, STAD EN LANDE, kapt. F. de Leeuw, naar Cork; NEPTUNUS, kapt. W.A. Bakker, GOUVERNEUR VAN IMHOF, kapt. G.H. Peperboom en DE TWEE GEBROEDERS, kapt. J.K. Potjewijd, naar Leith; CHRISTINA VOS, kapt. N.A. Smaal, naar ……; JASPERDINA, kapt. W. A. Kleindijk, naar Rouaan; EMANUEL, kapt. F. Marting en DE MARIA, kapt. H. Lange, naar Bordeaux; THERESIA, kapt. K.E. Boswyk en MARIA PETRONELLA, kapt. M. de Boer, naar de Oostzee; SUSANNA, kapt. W. Dunn, naar Coole; AGNES, kapt. D. Anstratter, naar St. Domingo en DE NEDERLANDER, kapt. E. Mazens, naar Rio de Janeiro.
RC 290829
Rotterdam, 28 augustus. Te Antwerpen zijn gearriveerd LOUISA AUGUSTA, kapt. St. Martin, van Batavia; NEDERLANDER, kapt. Mazens, van Rio-Janeiro; SOPHIA LOUISA, kapt. Pieters, van Palama.
RC 101229
Rotterdam, 9 december. Van Antwerpen zijn de Schelde afgekomen en naar zee gezeild DE PELIKAAN, kapt. J.L. Vroom, naar London en DE NEDERLANDER, kapt. C. Mazens, naar Rio-Janeiro.

1830

Op 19 oktober 1830 werd een nieuwe zeebrief verstrekt voor de NEDERLANDER, aangevraagd door de Antwerpsche Rederij (A. Saportas, dir.), Antwerpen, voor E. Mazens als kapitein.

RC 181130
Amsterdam, 16 november. Alle te Deal binnengelopen schepen hebben de 8^e dezer hun reizen voortgezet, behalve PHENOMÈNE, kapt. G. Meugens, van Antwerpen naar Batavia en DE NEDERLANDER, kapt. E. Mazens, van Antwerpen naar Rio-Janeiro.

België:
Na de opstand der Belgen decreteerde de koning bij Koninklijk Besluit van 28 oktober 1830 (Staatsblad No. 73) dat van de (196) schepen welke in de Zuidelijke Provinciën van het Rijk tehuis behoorden de Nederlandse zeebrieven moesten worden ingetrokken. Dit betrof ook de brik de NEDERLANDEN, kapt. E. Mazens, eigenaar Antwerpsche Rederij (A. Saportas, dir.), Antwerpen. De brik was inmiddels opnieuw naar Rio de Janeiro vertrokken, zodat deze maatregel voor kapt. Mazens voorlopig geen problemen opleverde.

1831

LvC
NEDERLANDER, kapt. Mazens, 30 januari aangekomen te Rio de Janeiro.

RC 160731
Rotterdam, 15 juli. Den 15 dezer arriveerde te Helvoetsluis de NEDERLANDER, kapt. E. Mazens, van Rio Janeiro, welke na visitatie van de quarantaine is ontslagen.
(opm: de NEDERLANDER was sinds de Afscheiding der Belgen en het daarop volgende K.B. van 28 oktober 1830 niet meer gerechtigd de Nederlandse vlag te voeren; nadat de Nederlandse zeebrief bij binnenkomst in Hellevoetsluis was ingenomen werd deze op 27 juli 1831 door de gouverneur van de provincie Zuid Holland naar Den Haag geretourneerd, met vermelding ‘schip te huis behorend te Antwerpen’, waarna op 28 juli royement volgde; de onzekere politieke situatie in België, gecombineerd met een zeer slechte economie waardoor men niet meer tegen lonende vrachten kon varen, deed de rederij besluiten de brik voorlopig in Rotterdam op te leggen, welke situatie tot december 1835 zou duren, toen het schip naar haar thuishaven Antwerpen terugkeerde waar het aan kopers werd opgeleverd)

1835

AH 291235
Belgische dagbladen (Mercure).
Men zegt dat de brik de NEDERLANDER, onlangs met ballast van Holland terug gevaren, binnen ettelijke dagen ene lading naar Havanah zal innemen. Ook gaat de spraak, dat eerlang een aanzienlijk aantal brikken op onze werven zal worden in bouw gelegd.
(opm: de voormalige Nederlandse, thans Belgische brik had vanaf de lossing in Rotterdam in juli 1831 opgelegd gelegen als gevolg van de politieke onrust na de Afscheiding van België eind 1830 en de zware economische omstandigheden in de handel; aan deze situatie kwam een einde door verkoop; de nieuwe scheepsnaam werd GUSTAVE)

1836

AH 100336
Antwerpen, 6 maart. Uitgezeild GUSTAVE (opm: brik, ex-NEDERLANDER), kapt. A.J. Meulenaer, naar Havana.

1837

AH 110137
Gibraltar, 13 december. Binnengekomen GUSTAVE, kapt. De Meulenaer, van Antwerpen, dezelve is den 23^ste te Kadix gearriveerd.
OHC 200737
Amsterdam, 19 juli. Te New York is aangekomen het schip (opm: brik) GUSTAVE, kapt. Meulenaer, van Antwerpen.
AB 131137
Antwerpen, 12 november. Binnengekomen GUSTAVE, kapt. A.J. Meulenaer, van Campeche.

1838

AB 100438
Havana, 19 februari. Binnengekomen GUSTAVE (opm: Belgische ex-Nederlandse brik), kapt. Meulenaer, van Antwerpen.

LvC
Via Laguna de Terminos (opm: Ciudad del Carmen), Mexico, kwam de GUSTAVE  terug naar Antwerpen.

AB 061038
Vlissingen, 3 oktober. Uitgezeild GUSTAVE, kapt. L. Jepsen, naar Havana.

1839

OHC 280339
Amsterdam, 26 maart. Te Vlissingen is aangekomen de GUSTAVE, kapt. L. Jepsen, van Charleston.

LvC
Na lossing werd de GUSTAVE naar de werf Vlaamsch Hoofd verhaald waar aan het schip aanzienlijke herstellingen werden uitgevoerd.      

MCO 301139
Vlissingen, 29 november. Van Antwerpen is de Schelde afgekomen en van onze rede naar zee gezeild de GUSTAVE, kapt. L.J. Jepsen, naar Alexandrië (in Egypte), met stukgoederen.

1840

AB 180540
Antwerpen, 14 mei, Binnengekomen bij het fort Sint Marie. GUSTAVE, kapt. L. Jepsen, van Alexandria, in quarantaine.
AB 090640
Antwerpen, 6 juni. Binnengekomen GUSTAVE, kapt. L Jepsen, van Alexandria (Egypte).
MCO 180740
Vlissingen, 17 juli. Van Antwerpen is de Schelde afgekomen en van onze rede naar zee gezeild de GUSTAVE, kapt. L.J. Jepsen, naar Konstantinopel.

1841

OHC 200241
Amsterdam, 18 februari. Den 14^de februari is voor Vlissingen aangekomen, doch wegens drijfijs weder naar zee gegaan de GUSTAVE (opm: Belgische ex-Nederlandse brik), kapt. L. Jepsen, van Kertch (opm: Rusland, Zwarte Zee), naar Antwerpen.
VCO 270341
Vlissingen, 26 maart. Van Antwerpen is de Schelde afgekomen en van onze rede naar zee gezeild de GUSTAVE, kapt. L.J. Jepsen, met ballast, naar de Havanah.
VCO 120741
Vlissingen, 8 juli. Alhier is ter rede gekomen, voor Antwerpen bestemd, GUSTAVE, kapt. Jepsen, van Havanah, met suiker.

1842

RC 090842
Uittreksel van de Lloydslijst tot en met den 5 augustus.
Te Konstantinopel (opm: Istanbul) is aangekomen GUSTAVE, kapt. L. Jepsen, van Antwerpen.
MCO 151242
Vlissingen, 14 december. Van Antwerpen is de Schelde afgekomen en van onze rede naar zee gezeild de GUSTAVE, kapt. L. Jepsen, naar Rio de Janeiro, met stukgoederen

1843

RC 101043
Uittreksel van de Lloydslijst.
Te Cardiff is aangekomen GUSTAVE (opm: Belgische ex-Nederlandse brik), kapt. Jepsen, van Dublin; lag den 5 dezer in lading voor Antwerpen.
VCO 081143
Vlissingen, 7 november. Alhier is ter rede gekomen, voor Antwerpen bestemd, GUSTAVE, kapt. L.J. Jepsen, van Liverpool, met klipzout.

1844

MCO 010644
Vlissingen, 31 mei. Van Antwerpen is de Schelde afgekomen en van onze rede naar zee gezeild LE GUSTAVE, kapt. L. Jepsen, naar Konstantinopel, met stukgoederen. (opm: hierna kwam de brik met een lading uit de Zwarte Zee naar Antwerpen)

1845

RC 150445
Uittreksel van de Lloydslijst.
Te Havana is aangekomen GUSTAVE (opm: Belgische ex-Nederlandse brik), kapt. L. Jepsen, van Antwerpen.

1846

RC 281146
Vlissingen, 25 november. Te Bahia is den 15 oktober aangekomen de GUSTAVE, kapt. B.C. Ketelsen, van Antwerpen.

1847

RC 210847
Uittreksel van de Lloydslijst.
Den 4^de augustus van Oostende gezeild de GUSTAVE, kapt. B.C. Ketelsen, naar Rio Janeiro.

1848

RC 021148
Uittreksel van de Lloydslijst.
Te Rio de Janeiro is den 4 september aangekomen de GUSTAVE, kapt. B.C. Ketelsen, van Antwerpen.

LvC
Na terugkeer in Antwerpen maakte de GUSTAVE nog een reis Liverpool / Antwerpen, ongetwijfeld met een lading zout.

1849

RC 010249
Uittreksel van de Lloydslijst.
De schepen ALETTA CHARLOTTA (opm: kof), kapt. J.J. Lupkes, van St. Valéry op avontuur, en de GUSTAVE (opm: Belgische ex-Nederlandse brik), kapt. B.C. Ketelsen, van Antwerpen naar Cadix, beiden te Brixham (Torbay) binnen, hebben den 26^ste dezer hun reis voortgezet.

1850

RC 150850
Vlissingen, 13 augustus. Voor Antwerpen bestemd is uit zee gekomen en de Schelde opgevaren de GUSTAVE (opm: Belgische ex-Nederlandse brik), kapt. B.C. Ketelsen, van Rio Janeiro.

1851

MCO 100451
Vlissingen, 9 april. Van Antwerpen is de Schelde afgekomen en van onze rede naar zee gezeild de GUSTAVE, kapt. B.C. Ketelsen, naar Rio de Janeiro, met stukgoederen.
MOP 160851
Antwerpen, 14 augustus. Het schip de GUSTAVE, kapt. Ketelsen, van Antwerpen, den 30^ste mei lek en met schade te Rio de Janeiro binnengekomen, is aldaar vóór 15 juli afgekeurd.
(opm: de Belgische ex-Zuid-Nederlandse brik was in 1826 als NEDERLANDER gebouwd; laatste kapitein was B.C. Ketelsen, die op 17 juli afmonsterde)