Familiegegevens en opleiding
Johannes Alberts Kuipers, gezagvoerder, geboren te Midsland (Terschelling) op 15 november 1852, wonende te Kinnum (Terschelling), te Midsland B25 en te Alblasserdam. Overleden op Terschelling op 05 juni 1940, begraven te Midsland (Terschelling), 87 jaar oud, zoon van Albert Jannes Kuijpers (kapitein) en Geertje Zorgdrager.
Johannes trouwde te Terschelling op 19 juli 1877 (24 jaar) met Bartje Dirksd. de Graaf (22 jaar), geboren te Terschelling op 20 augustus 1854 als dochter van Dirk Mattheus de Graaf (landbouwer) en Trijntje Foppesd. Fries. Bartje overleed te Kinnum op 06 februari 1915, is begraven te Midsland op 09 februari 1915, graf 13, regel 10-zuid.
schriftelijke informatie van J.Sterrenburg te Alblasserdam. 21 november 2000.
Kapiten Kuipers overleed op 05 juni 1940 en werd te Midsland op Terschelling begraven.
De schepen van de kapitein
Bouma025 vermeldt J.Kuipers als gezagvoerder gedurende:
* 1900 van de stalen bark “de Ruyter”, gebouwd in 1891 te Amsterdam, 1689 ton n.m., varend voor Zurmühlen & Ruhaak te Amsterdam. Het schip werd in 1903 verkocht aan A.Hemmes te Emden.
En ook zie hierna
Van: F.D.Henderson [mailto:fdh@xs4all.nl]
Verzonden: zaterdag 15 december 2012 0:54
Aan: info@kaaphoornvaarders.nl
Onderwerp: foto impressie van de Geertruida Gerarda.
Ing. Frans D. Henderson; Albert van Dalsumlaan 319; 3584HG Utrecht; tel. 030 2515 831
Overige bijzonderheden
Johannes Kuipers werd geboren op 15 november 1852 te Terschelling als zoon van Albert Jannesz Kuipers en Geertje Oenes Sorgdrager (zie aldaar). Hij huwde op 19 juli 1877 met Bartje de Graaf, geboren 20 augustus 1854 te Terschelling en overleden aldaar op 06 februari 1915. Johannes Kuipers overleed te Terschelling op 05 juni 1940.
Johannes "ging in 1865 als dertienjarige jongen naar zee en doorliep op verschillende kofschepen en schoeners de gebruikelijke dekfuncties. In de jaren 1875,1876 en 1877 bezocht hij de zeevaartschool te Terschelling. In het laatstgenoemde jaar behaalde hij het diploma eerste stuurman grote zeilvaart. Dan tekent zijn zeemansloopbaan zich als volgt af:
1877-1885 Eerste stuurman op de driemast clipperbark "Thorbecke" (kapitein F.A.v.d.Mey).
1885-1896 Kapitein op de "Thorbecke", 826 ton, gebouwd in 1876; scheepsbouwmeester en reder A.H.Meursing te Amsterdam. Maakte met dit schip een reis naar Hongkong met een lading spoorrails. Het schip werd in 1896 naar het buitenland verkocht en herdoopt "Parata".
1897-1898 Eerste stuurman op de "Hercules", een radersleepboot, gestationeerd te Den Helder.
1898-1900 Eerste stuurman (op de "De Ruyter")
1901-1903 Kapitein op fregat "De Ruyter", gebouwd in 1891 op werf "Concordia" van Huygens en van Gelder te Amsterdam, groot 1689 ton, voor rekening van de Nederlandsche Scheepvaart Mij te Amsterdam. ...
1903-1904 Kapitein op fregat "Adriana", gebouwd in 1852, groot 1740 ton, reder J.U.Smit te Alblasserdam. De eerste reis op de "Adriana" maakte hij van New-York met petroleum naar Indië, en terug met een lading suiker naar de oostkust van Amerika. De "Adriana" liep in 1907 zware averij op; als noodhaven werd Rio de Janeiro aangelopen. Het schip bleek niet te repareren en deed de laatste jaren dienst als kolenhulk.
1905-1910 Kapitein op viermastbark "Geertruida Gerarda", 2404 ton, 3800 ton laadvermogen, gebouwd in 1905 op werf J.en K. Smit te Krimpen aan de Lek voor reder P.van der Hoog, eveneens te Krimpen aan de Lek. Het schip werd in 1910 naar Hamburg verkocht en herdoopt "Olympia". Het voer onder die naam nog tot 1914 en is in 1920 nog in Livorno als kolenhulk door de gewezen tweede stuurman gezien."
Rond Kaap Hoorn met de "Geertruida Gerarda"
De gegevens van de reizen met de "Geertruida Gerarda" onder kapitein Johannes Kuipers werden ons verstrekt door diens zoon, kapitein D.Kuipers, oud-gezagvoerder van de "Halcyon"-lijn en tevens "Kaap Hoorn-vaarder". De eerste reis met het splinternieuwe schip begon in april 1905. Een reis van Rotterdam naar Java, geladen met stukgoed en terug met suiker naar de Engelse haven Falmouth. Deze reis maakte Dirk Kuipers mee als leerling en er waren behalve de kapitein, drie stuurlieden aan boord, een kok, hofmeester, timmerman, zeilmaker, bootsman, dertien matrozen en vier leerlingen.
Op de tweede reis was er geen bootsman; er waren toen veertien matrozen en Dirk Kuipers was nu matroos o.d. gage (o.d.gage = onder gage:positie tussen lichtmatroos en matroos).
Maar terug naar de eerste reis. De eerste stuurman was de heer Willem Koen; we zien hem later nog terug als kapitein op de schoener "Lina" en nog later als kapitein bij de Internationale Sleepdienst. ... Het begin van deze reis, die uiteindelijk 104 dagen zou duren, was voor de leerlingen niet opwekkend; zwaar weer in het Kanaal maakte hun bestaan aan boord van de "Geertruida Gerarda" niet rooskleurig. Van Batavia ging het naar Semarang en Soerabaja, waar het aan boord brengen van een lading suiker met alleen mankracht hard werken betekende en een karwei dat weken in beslag nam.
De terugreis van Kraksaän naar Falmouth nam 172 dagen. Vandaar werd de bark naar Greenock gesleept, waar de stalen scheepshuid van de overvloedige aangroeiing werd bevrijd, waartussen zeepokken ter grootte van een vuist. Uit economische overwegingen werd het schip nu, tegen de wind in, naar Frederiksstad in Noorwegen gesleept, waar hout geladen werd, bestemd voor Melbourne. Deze reis duurde 124 dagen, waarvan er veertien kruisend in het Skagerrak werden doorgebracht, zulks bij gebrek aan gunstige wind. Van Melbourne ging het naar Geelong en van hier met een lading tarwe naar Queenstown (Nw.Zeeland).
Zeilend aan de zuidrand van de zuidoostpassaat waren daar wel zeventien schepen bij elkaar, maar het lukte toch om als vierde in Queenstown aan te komen, wat maakte dat de reis rond Kaap Hoorn naar Duinkerken in totaal maar 114 dagen duurde.
Na deze terugreis ging Dirk Kuipers in Duinkerken van boord voor studie aan de Zeevaartschool op Terschelling. Dat was in juni 1907.
De "Geertruida Gerarda" vertrok toen van Duinkerken naar Post-Talbot, een haven 121 mijl noordwest van Melbourne. Na een fortuinlijke reis kon hier de lading kolen worden ingenomen, die was bestemd voor Mexillones (Chili). Op 24 september vertrok de bark van Port-Talbot, maar begin 1908 was er nog steeds geen bericht van het schip ontvangen. Reder en familieleden werden ongerust. Het laatste wat men van het schip had gehoord was een praaibericht van 20 november, toen de "Geertruida Gerarda" zich ter hoogte van de Falklands Islands bevond, op 44.00 zuid en 60.00 west. De dagen gingen voorbij, de spanning steeg, de herverzekeringspremie bij Lloyds steeg eveneens, maar er kwam geen bericht. Maar toen, in maart,kreeg de rederij het verlossende telegram dat het schip op de 14de van die maand de bestemmingsplaats had bereikt. Kapitein Kuipers had, zoals later bleek, bij Kaap Hoorn drie zware stormen moeten trotseren en bij het opkomen van de vierde storm moeten besluiten om af te houden om de Oost, om zo bezuiden Kaap de Goede Hoop en Australië zijn bestemming te kunnen bereiken. De verschrikkingen van deze reis beschreef de kapitein in zijn rapport van 15 maart 1905 aan zijn reders. Hij schrijft daarin ondermeer, dat bij de derde storm de dekken van hutten en kampagne opengesprongen waren, zodat de equipage niet alleen aan dek doornat werd, maar men zelfs geen droge kooien meer had. Ook in de verblijven achter was het één en al water. Toen voor de vierde maal het weer hetzelfde begon te worden, zo eindigde kapitein Kuipers zijn brief, besloot ik, nu het tuig nog goed was, om af te houden om de Oost, daar wij geen kans zagen om heelhuids rond de "Hoorn" te komen. Het was een hard besluit, doch ik rekende, dat het van twee kwaden nog het beste was.
De "Geertruida Gerarda" ging toen met een lading salpeter van Mexillones naar Ostende en daarna met een lading cokes van Rotterdam weer rond de kaap naar Chili. In 1910 werd de "Geertruida Gerarda" naar Hamburg verkocht. Kapitein Johannes Kuipers voelde weinig voor stoomschepen en besloot aan wal te blijven. De zeilvaart was nagenoeg afgelopen. Hij vestigde zich op Kinum (is Kinnum op Terschelling), maar bleef toch min of meer met de zee verbonden. Hij was lang bestuurslid van het Burgemeester Mentzfonds, maakte deel uit van examencommissies en was lid van de Commissie van Toezicht op het Zeevaartkundig onderwijs. Op 5 juni 1940 is kapitein Johannes Kuiper overleden. Hij werd begraven op het kerkhof in Midsland!.010-p.80/85.
Het artikel bevat een foto van Johannes Kuiper en zijn vrouw Bartje de Graaf.
J.Kuipers was van 1900-1903 kapitein van het stalen fregat “De Ruyter”, gebouwd in 1891 door Huygens & van Gelder te Amsterdam, 1689 ton n.m., varend voor rederij Nederlandsche Scheepvaart Maatschappij te Amsterdam. Het schip werd in 1903 verkocht aan A.Hemmes te Emden052.
In maart 2003 verspreidde Ton F.J.Pronker een manuscript getiteld “De laatste Kaap Hoorn reizen van schepen van de Nederlandse Groote Zeilvaart” waaraan een bijlage met nadere bijzonderheden over de schepen.
“De “Geertruida Gerarda” was een stalen viermastbark, gebouwd in 1905 bij J.& K.Smit te Krimpen aan de Lek. Reeders P.van der Hoog te Krimpen aan de Lek en vanaf 1906 C.J.Lels te Rotterdam. Bij 2409 netto register ton had zij een laadvermogen van 3500-3800 ton. Zij werd onder Nederlandsche vlag gevoerd door Kapt. J.Kuipers.
De “Geertruida Gerarda” vertrok 24 September 1907 met een lading kooks van Port Talbot naar Mejillones (30 mijl beN. Antofagasta) in Chili. Op 22 October werd het schip gepraaid in 1o30’N.Br 29o2’W.L. en op 20 November in 44oZ.Br. 60oW.L.;en op 24 November in ca. 50oZ.Br., ter hoogte van de Falkland Eilanden gerapporteerd. Toen begonnen haar vergeefse pogingen om met voortdurend stormweer Kaap Hoorn te ronden en moest Kapt.Kuipers besluiten de steven te wenden en langs Kaap de Goede Hoop en Australië oostwaarts Chili te bereiken. Op 14 Maart 1908 kwam zij tenslotte in Mejillones aan na 168 dagen reis. Na lossing van haar lading kooks en het innemen van een lading salpeter, vertrok de “Geertruida Gerarda” 22 Mei 1908 van Mejillones naar Falmouth voor orders. Op 19 September 1908 kwam zij na 120 dagen reis te Oostende aan, loste daar haar lading salpeter en liep 17 November 1908 in ballast te Rotterdam binnen. Of het schip na de voorgaande zware reis zoveel te repareren had of dat het niet eerder een uitgaande lading kon krijgen is niet bekend, maar pas 3 Juli 1909 vertrok de “Geertruida Gerarda” met een lading kooks van Rotterdam om Kaap Hoorn naar Chaneral (60 mijl beZ. Taltal), waar zij 14 November 1909, na 134 dagen reis aankwam. Na van 7 Januari tot 21 Februari 1910 ter reede van Taltal een lading salpeter te hebben ingenomen, vertrok het schip voor haar laatste reis om Kaap Hoorn onder Nederlandsche vlag naar Duinkerken. Eind Maart/begin April 1910 zal de “Geertruida Gerarda” onder Kapt. J.Kuipers Kaap Hoorn hebben gerond. Na 124 dagen reis passeerde zij 25 Juni 1910 Dungeness om nog dezelfde dag te Duinkerken aan te komen, Na lossing werd zij verkocht en kwam onder Duische vlag.”
Ook verschenen in het “Kaap Hoorn Journaal” van de Stichting Kaap Hoorn-vaarders, december 2007, Nr.9.
In het artikel “De laatste kapiteins op de Kaap Hoornvaart van de Nederlandse Groote Zeilvaart kwamen allen van de Friesche Eilanden.” door T.F.J.Pronker in Tien Eeuwen Eylandt Flielandt. orgaan van de Cultuurhistorische Vereniging Eylandt Flielandt Jg. 16, nr. 4, december 2006, p. 2 t/m 12 wordt ingegaan op de laatste reis rond Kaap Hoorn van de “Geertruida Gerarda” in 1909/10. Daarin de opmerking dat Kuipers in 1940 stierf op Terschelling.
Uit: “Het Fregatschip Adriana 1891-1908” door A.Belder & T.F.J.Pronker. Uitg. De Stroombaan Papendrecht 2002.
p.45-46
“Johannes Kuipers was een Terschellinger, geboren in 1852 te Midsland. Hij ging als 14-jarige jongen naar zee en voer tot 1874 als lichtmatroos en matroos op kleine zeilschepen in de Europeesche vaart en naar Brazilië. Toen naar de zeevaartschool om in 1875, respectievelijk 1877, zijn, toen nog officieuze diploma’s 3de en 1ste stuurman te halen. Hij voer tot 1880 nog als 2de stuurman , werd in dat jaar 1ste stuurman op de, in 1876 gebouwde, 826 tons composiet clipperbark Thorbecke, om in 1885 gezagvoerder op dat schip te worden in de vaart op Indië en China, tot het schip in 1893 verkocht werd. Geen schip als gezagvoerder kunnende krijgen, ging Kuipers in 1895 weer als 1ste stuurman naar zee op de, in 1891 gebouwde, 1.418 tons stalen bark Evertsen . Maar na twee reizen op Java werd in 1897 ook dat schip verkocht. Er was toen voor hem geen plaats op een ander zeilschip te krijgen en in arren moede voer hij gedurende een jaar als stuurman op de stoomsleepboot Hercules, tot hij in 1898 1ste stuurman werd op het, in 1891 gebouwde, 1.689 tons stalen fregat De Ruyter. In 1900 werd hij daarop weer kapitein, tot ook dit schip in 1903 naar Duitsland werd verkocht. Daarop volgde zijn reis in 1903-’04 om Kapt. Bruijn op de Adriana te vervangen van New York naar Java en terug op Boston.Toen was het geluk met hem, want onmiddellijk na thuiskomst werd hij benoemd tot gezagvoerder op splinternieuwe viermastbark Geertruida Gerarda … Nederlands grootste maar ook laatste zeilschip
Zie ook: In “Reizen rond Kaap Hoorn onder Nederlandse vlag. Overzicht vanaf de ontdekking in 1616 tot het einde van de Nederlandse grote zeilvaart in 1911”. door H.Hazelhoff Roelfzema. Uitgave Stichting Nederlandse Kaap Hoorn-vaarder, 2010, 88 pp plus Bijlage met een Chronologisch Register van Reizen van 1616 tot 1911.
p.84 Afgebroken ronding 1907 Geertruida Gerarda.121
In deze paragraaf wordt vooral geciteerd uit een artikel door kapitein D.Kuipers, zoon van de kapitein van de Geertruida Gerarda in de Blauwe Wimpel oktober 1959.
Het fregat “ De Ruyter” onder kapitein J.Kuipers vertrok op 17 april uit Wallaroo. “ No indication whether Goede Hope or Horn.’ Het schip was op 10 september te Duinkerken.
Hetzelfde scchip en kapitein was in 1903 te Newcastle NSW en op 21 september te Taltal, op 09 december te Caleta Buena en op 04 april 1903, via Kaap Hoorn” te Falmouth.121
De 4-mastbark “Geertruida Gerarda” onder kapitein J.Kuipers was te Geelong op 13 februari 1907, te Duinkerken op 22 juni. Te P.Talbot op 24 september. In december mislukte een Kaap Hoornronding en keerde het schip terug naar Europa. Daarna koerste het schip weer oostwaarts was van 14 maart-22 mei 1908 te Mejillones en keerde op 19 september terug te Oostende via Kaap Hoorn.
De 4-mastbark “Geertruida Gerarda” onder kapitein J.Kuipers was te Rotterdam op 03 juni 1909, op 14 november te Chaneral, vertrok op 22 februari 1910 van Taltal en keerde via Kaap Hoorn op 25 juni 1910 terug te Duinkerken.121
